منظور از ابطال اجراییه بانکی چیست؟
ابطال اجراییه بانکی عبارت است از دستور مقام قضایی برای توقف عملیات اجرایی مزایده ملکی که در رهن بانک قرار دارد. اجراییه بانکی یکی از اصطلاحات مرسوم حقوقی است. مطابق این اجراییه، اگر مشتری در سررسید مقرر و طبق قرارداد، بدهی خود را با بانک تسویه نکند، بانک می‌تواند ملکی را که مشتری به عنوان ضمانت در رهن بانک قرار داده است به مزایده بگذارد و طلبش را وصول کند.
در بیشتر مواقع، بانک‌ها و موسسات مالی هنگام پرداخت وام از متقاضیان به عنوان وثیقه سند رهنی درخواست می‌کنند. علت این درخواست این است که سند رهنی برای بانک یک ضمانت مطمئن ایجاد می‌کند تا در صورتی که وام‌گیرنده اقساط وام را تسویه نکند، بانک این سند را به اجرا بگذارد و با فروش ملک پول خود را پس بگیرد.
اما اگر قیمت سند رهن بانکی با قیمت فعلی ملک تفاوت داشته باشد چه؟ دراین‌صورت وام‌گیرنده می‌تواند برای ابطال اجراییه، دادخواستی تنظیم کند. در این مقاله به تفاوت شکایت از عملیات اجرایی و شکایت از اصل اجراییه، شرایط ابطال اجراییه بانکی و مدارک لازم برای ابطال اجراییه بانکی خواهیم پرداخت.
اجراییه بانکی چیست؟
اجراییه بانکی معمولاً جهت انجام تعهدات مالی و یا پرداخت بدهی‌های باقی‌مانده صادر می‌شود. هرگاه شخص اقدام به دریافت وام و استفاده از تسهیلات بانکی نماید، برای تضمین بازپرداخت اقساط وام و سایر خدمات بانکی، سند مالکیتی را در یکی از دفاتر اسناد رسمی در رهن بانک قرار می‌دهد. در صورتی که شخص به تعهدات خود عمل نکند، دفترخانه به درخواست بانک، اجراییه بانکی صادر می‌کند و به این ترتیب ملک شخص در معرض مزایده قرار می‌گیرد.
آیا می‌توان اجراییه بانکی را ابطال کرد؟
اجراییه ممکن است از سوی مراجع قضایی و یا مراجع ثبتی مثل دفتر اسنادرسمی، صادر شود. اگر اجراییه توسط مرجع قضایی صادر شده باشد، قابلیت ابطال ندارد. بلکه می‌توان با تجدیدنظرخواهی، اعاده دادرسی و فرجام‌خواهی به آن اعتراض کرد.
اما اگر اجراییه ثبتی باشد می‌توان دادخواست ابطال اجراییه را تقدیم دادگاه قضایی کرد. اما پیش از طرح درخواست ابطال باید مدارکی جمع‌آوری کنید که شامل:
- قراردادهای امضا شده و اصل اسنادی که توسط بانک نگه‌داری می‌شوند.
- سند ملکی که برای وثیقه در اختیار بانک قرار داده‌اید.
- اجراییه سند رهنی که بانک آن را درخواست کرده است.
- صورت‌جلسه مزایده در صورتی که ملک شما به مزایده گذاشته شده
- سند انتقال اجرایی که همان سندی است که نشان می‌دهد بانک ملک شما را به شخص ثالث واگذار کرده یا به تملک خود درآورده است.
شما به عنوان یک طرف دعوا حق دارید به تمامی این اسناد دسترسی داشته باشید. اما چنانچه بانک همکاری نکرد و این اسناد را در اختیار شما قرار نداد، از طریق مراجع قضایی اقدام کنید تا بانک وادار شود مستقیما اصل تمام مدارک را در اختیار دادگاه قرار دهد.
تفاوت شکایت از عملیات اجرایی و شکایت از اصل اجراییه
اگر شخص با اصل صدور اجراییه ثبتی مشکل داشته باشد و نه صرفا با عملیات اجرایی، باید برای ابطال اصل اجراییه درخواست بدهد. در این شرایط خواهان (وام‌گیرنده) با تکیه بر اسناد و مدارک محکمه‌پسند، ادعا می‌کند که اساساً صدور اجراییه خلاف قانون بوده است. البته به خاطر داشته باشید که دادخواست ابطال اجراییه از اجرای عملیات اجرایی جلوگیری نمی‌کند. بنابراین برای توقف عملیات اجرایی باید تقاضای توقف عملیات اجرایی را نیز ارائه کنید.
در چه شرایطی می‌توان اجراییه بانکی را باطل کرد؟
هنگام عقد قراردادهای بانکی رعایت قوانین و مقررات ضروری است. در صورت عدم رعایت قوانین و اثبات تخلف صورت‌گرفته، قرارداد منعقدشده و اجراییه‌ای که به دنبال آن صادر شده باطل خواهد بود. عوامل متعددی باعث ابطال قرارداد و اجراییه می‌شوند که از آن بین می‌توان به جعلی بودن سند رسمی و بروز اشتباه در محاسبات اشاره کرد.
در صورتی که بی‌اعتباری سند رهنی که میان بانک و مشتری منعقد شده ثابت شود، اجراییه صادرشده باطل است. برای مثال اگر وام‌گیرنده مال غیر را به عنوان مال خود به بانک معرفی کرده باشد و سند رهنی بر اساس مال غیر تنظیم شود، سند رهنی از ابتدا باطل است و اگر اجراییه‌ای در این خصوص صادر شده باشد، آن اجراییه نیز فاقد اعتبار است.
در زمان صدور اجراییه مبلغ قطعی بدهی موضوع سند باید محاسبه شده و در متن اجراییه درج و به وام‌گیرنده ابلاغ شود. علاوه بر اصل وام معمولا خسارت تاخیر تادیه و سایر هزینه‌های قانونی نیز موضوع اجراییه قرار می‌گیرند و در صورت وقوع اشتباه در این محاسبات نه تنها اجراییه صادره‌شده باطل خواهد شد که وام‌گیرنده می‌تواند نسبت به نحوه محاسبه خسارت تاخیر تادیه در اجرای ثبت اعتراض کرده و تقاضای بازنگری بدهد.
در حالت کلی، امکان ابطال اجراییه بانکی در شرایط زیر امکان‌پذیر است:
- مغایرت دستور اجراییه با شروط ثبت‌شده بین طرفین
- جعلی بودن سند یا شروط حکم اجراییه
- عدم دریافت ابلاغیه توسط وام‌گیرنده
- دریافت سود غیرقانونی
- اجراییه خلاف قوانین مصوب کشور باشد.
- ناتوانی شخص در پرداخت وام به دلیل عواملی مثل ورشکستگی اثبات شود
- اجراییه صادرشده ناقض رأی یکی از مراجع قضایی باشد.
نحوه صدور اجراییه بانکی
از طریق اجرای ثبت: عقود بانکی بر اساس قانون جزو اسناد رسمی و لازم الاجرا محسوب می‌شوند. بنابراین در صورتی که بانک ها برای اعطای وام یا تسهیلات با متقاضی یا ضامن سند رهنی تنظیم کرده باشند، می‌توانند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی تنظیم کننده سند، تقاضای صدور اجراییه بدهند. پس از بررسی اسناد و مدارک بانک و انطباق تقاضا با قانون، سردفتر اجرائیه را صادر و به وام گیرنده ابلاغ می‌کند. همچنین رونوشتی از اجرائیه صادره را به صورت الکترونیکی به اداره ثبت محل ارسال می‌کند تا مراحل اجرایی انجام شود.
در صورت عدم وجود سند رهنی برای ضمانت بازپرداخت، بانک می‌تواند بدون مراجعه به دادگاه و مستقیما از طریق اداره ثبت محل تنظیم قرارداد، درخواست صدور اجراییه بدهد. اداره اسناد رسمی با مهلت 10 روزه، اجرائیه را صادر می‌کند و به ابلاغ وام گیرنده می‌رساند. در صورتی که بدهکار به تعهدش عمل نکند، طبق مقررات آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی، عملیات اجرایی ادامه می‌یابد و اموال بدهکار طبق مقررات توقیف و به مزایده گذاشته می‌شود.
از طریق دادگاه: در صورتی که سند رهن برای طلب بانک کافی نباشد و یا اموال متعهدله در اجرای ثبت، جزو اسناد لازم الاجرا نباشد، بانک‌ها دادخواست مطالبه وجه را به دادگاه حقوقی تقدیم می‌کنند. پس از طی مراحل دادرسی و در صورت صدور حکم قطعی به نفع بانک، تقاضای صدور اجرائیه توسط بانک انجام می‌شود و تشکیل پرونده اجرایی به جریان میفتد.
مراحل صدور اجراییه بانکی
صدور اجراییه فقط از طریق مراجعی که قانونگذار پیش بینی کرده امکان پذیر است و بانک طبق قوانین موجود یک مرجع اداری است و صلاحیت صدور اجرائیه را ندارد. بنابراین باید مراحل صدور اجراییه را توسط مراجع قانونی طی کند. این مراحل عبارتند از:
- تکمیل فرم درخواست صدور اجراییه (در دفترخانه‌ای که سند مالکیت در رهن است).
- پس از امضای فرم مذکور توسط متقاضی (بانک) هویت و صلاحیت وی توسط سردفتر بررسی می‌شود.
- در صورت عدم وجود مشکل در درخواست و هویت و صلاحیت، برگ اجرا توسط سردفتر تنظیم و جهت ابلاغ و اجرا به دایره اجرائیات اداره ثبت ارسال می‌گردد.
- اسناد اجراییه صادره از دفتر اسناد رسمی بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی به وام گیرنده ابلاغ می‌شود.
- ابلاغیه حاکی از این است که آیا وام گیرنده به حراج ملک در رهن بانک تمایل دارد یا خیر. در صورت تمایل شش ماه از تاریخ ابلاغ اجرائیه فرصت دارد تا درخواست خود را کتباً به دستگاه اجرایی ارسال کند. در صورت عدم تمایل پس از گذشت زمان مقرر، بنا به درخواست متعهدله، مال مورد رهن مزایده و واگذار می‌شود.
- پس از ابلاغ، مرجع ثبتی برای تعیین وضعیت ملک از اداره ثبت استعلام می‌کند. یعنی استعلام می‌شود که مال مورد رهن در وثیقه دادگاه نباشد یا توقیف نشده باشد.
- رئیس اداره ثبت اسناد و املاک در آخرین مرحله دستور تنظیم سند انتقال قطعی ملک را به دفتر تنظیم کننده سند رهن ارسال می‌کند.
دادخواست ابطال اجراییه بانک
همانطور که در ابتدا گفتیم، بر اساس توافقنامه تنظیمی بانک و وام گیرنده مقرر می‌شود که وام گیرنده اقساط وام را در تاریخ های تعیین شده پرداخت کند و در غیر اینصورت، بانک حق فروش ملک رهنی را دارد. اما برای جلوگیری از فروش ملک در رهن بانک می‌توان تقاضای ابطال اجراییه کرد تا از حراج ملک مورد نظر جلوگیری شود. ابطال اجراییه بانک ها شروطی دارد که در صورت احراز با استناد به آن‌ها اجراییه باطل می‌شود.
شرایط ابطال اجراییه بانک
- اگر دستور اجرای اسناد رسمی (مفاد اجرائیه) با مفاد سند رسمی لازم الاجرا یا قرارداد بانکی بین بانک و وام گیرنده مغایرت داشته باشد.
- اگر در مبلغ مندرج در متن سند معتبر یا قرارداد بانکی جعل رخ داده باشد.
- اگر شرط یا شروط مندرج در سند لازم الاجرا یا قرارداد بانکی جعلی باشد.
- اگر مدیون یا متعهد سندی مبنی بر پرداخت تمام یا قسمتی از موضوع سند لازم الاجرا یا قرارداد بانکی ارائه دهد.
- اگر مبنای صدور اجرائیه بانکی باطل باشد مثلا بطلان عقد بانک یا شرط ضمن آن.
- اگر سود مازاد بر مصوبه شورای پول و اعتبار دریافت شده باشد و استحقاق شرعی و قانونی برای دریافت تمام یا قسمتی از اجرائیه وجود نداشته باشد.
- اگر عقد يا سندي كه مبناي صدور اجرائيه است به موجب حكم قطعي بطلان قرارداد يا بطلان سند اعم از عادي يا رسمي صادر شده باشد.
نحوه ابطال اجراییه بانکی
بر اساس قانون، هرکس از دستور اجرای سند رسمی شکایت داشته باشد و اجرای اسناد رسمی را مغایر قانون یا مفاد سند بداند، می‌تواند در دادگاه صالحه اقامه دعوا کند. مرجع رسیدگی به درخواست ابطال اجراییه بانکی (شکایت از اجراییه) دادگاه عمومی حقوقی است.
توجه: اجراییه های صادره از مراجع قضایی قابل ابطال نیستند. در صورت اعتراض به رأی دادگاه باید از طریق موارد مقرر در قانون از قبیل: تجدیدنظرخواهی، اعاده دادرسی، فرجام خواهی و … به رأی صادره اعتراض کرد. اما اجراییه صادره در مراجع ثبتی، قابل ابطال است. (دادخواست ابطال اجراییه صادره از مراجع ثبتی را می‌توان به مراجع قضایی تقدیم کرد.)
مدارک لازم برای درخواست ابطال اجراییه بانکی
وام‌گیرنده هنگام ثبت درخواست ابطال اجراییه، باید مدارکی ارائه کند که شامل موارد زیر است:
- کارت ملی به منظور احراز هویت
- تصویر مصدق اجراییه (اختیاری)
- تصویر مصدق سند انجام یا سقوط تعهد
- شهادت شهود
- تحقیقات محلی
- درخواست استعلام
- درخواست کارشناسی
- درخواست معاینه محلی
- و هر گونه مدرکی که رسیدگی به پرونده و ابطال اجراییه را تسهیل کند.
سخن پایانی
اجراییه بانکی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین ابزارهای حقوقی در حقوق تجاری مطرح است. در مواردی که اجراییه بانکی قابل ابطال باشد، می‌توان با شکایت از اصل اجراییه و صدور حکم از دادگاه، اجراییه بانکی را ابطال کرد. به منظور ابطال اجراییه بانکی، باید به دادگاه مراجعه کنید و پس از ارائه مدارک و ادله کافی، درخواست ابطال اجراییه را پیگیری کنید. از آنجا که ابطال اجراییه بانکی روندی پیچیده و در عین حال حساس و سرنوشت‌ساز است بهتر است پیش از هر اقدامی برای اطمینان بیشتر با یک وکیل مشورت کنید.
