رایج‌ترین دعاوی بانکی؛ از دعوای ابطال اجراییه تا مطالبه اسناد ضمانت

دعاوی بانکی مرتبط با عملیات و قراردادهای بانکی است که در راستای اعطای تسهیلات بسته می‌شوند. این قراردادها از نوع قراردادهای الحاقی و بر اساس نمونه‌های از پیش تنظیم شده بانک ها هستند که بدون هیچ تغییری توسط مشتریان پذیرفته می‌شوند. رویه مذکور، در ذهن اکثر مشتری‌ها تصوری ایجاد می‌کند مبنی بر اینکه امکان دفاع حقوقی در برابر دعاوی بانک ها وجود ندارد. در حالی که واقعیت این است که بر عملکرد بانک ها و نیز نحوه نگارش قرارداد ضوابطی حاکم است؛ از جمله ضوابط حاکم بر صدور مصوبه اعطاء تسهیلات، کیفیت اخذ تضامین، پیش بینی نرخ سود، خسارت تاخیر تادیه و غیره. بانک ها و موسسات مالی و اعتباری دولتی یا خصوصی موظف به رعایت ضوابط یاد شده هستند. بنابراین درج شروط خلاف مقررات بانکی، غیرقانونی است و در نتیجه بار حقوقی تعهدآوری ندارد.

دعاوی بانکی چیست؟

دعاوی بانکی برای حل اختلافات مالی بین افراد و بانک‌ها، استرداد بدهی‌ها، حفظ حقوق مشتریان، قرض‌الحسنه‌دهندگان و همچنین رعایت قراردادهای مالی اهمیت زیادی دارند چرا که نقش موثری در پیشگیری از ارتکاب جرایم مالی و تقلب در عرصه‌ بانکداری ایفا می‌کنند. منظور از دعاوی بانکی موارد حقوقی است که یکی از طرفین دعوا، بانک یا حقوق بانک باشد و یا موضوع مورد نظر به بانک یا وظایف و مسئولیت‌های آن مرتبط باشد.

انواع دعاوی بانکی

به طور کلی انواع دعاوی بانکی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

دعاوی بانک علیه بانک: بانک ها علاوه بر ارتباط با مشتریان، روابط مالی گسترده‌ای با هم دارند. این موضوع در برخی موارد اختلافاتی بین بانک‌ها به وجود می‌آورد. چنانچه یکی از بانک‌ها مفاد قرارداد امضا شده را رعایت نکند، بانک مقابل می‌تواند موضوع را از طریق بانک مرکزی یا مراجع قضایی پیگیری کند.

دعاوی بانکی علیه شخص: شایع ترین دعاوی بانکی مربوط به اشخاص حقیقی و حقوقی است. به عنوان مثال، فرض کنید مشتری وامی گرفته اما از پس پرداخت اقساط برنمی‌آید. در این صورت بانک برای تسویه وام روی سند یا وثیقه‌ای که مشتری به ضمانت گذاشته است درخواست اجراییه ثبت می‌کند و چنانچه وثیقه قابل وصول نباشد، به مراجع قضایی مراجعه و برای وصول مطالبات خود پرونده تشکیل می‌دهد. چنین مواردی همانطور که از ظاهرشان پیداست در دسته دعاوی بانکی علیه شخص قرار می‌گیرند.

دعاوی اشخاص علیه بانک: این دعاوی وقتی مطرح می‌شود که از بانک قصوری سر بزند مثلا سودی غیرقانونی در ازای تسهیلات دریافت کند.

رایج ترین دعاوی و شکایات علیه بانک

فرض کنید برای گرفتن وام به بانکی مراجعه کرده‌اید و بانک مذکور در ازای سود نامتعارفی حاضر شده به شما مبلغی وام بدهد. شما از روی ناچاری قبول کرده‌اید اما حالا از پس اقساط سنگین وام برنمی‌آیید. بانک هم سندی که برای ضمانت در رهن گذاشته بودید به اجرا گذاشته تا وام را از روی آن تسویه کند. ظاهرا همه چیز قانونی به نظر می‌رسد و بانک در حال عمل به قرارداد فی ما بین است. اما در واقع اینطور نیست؛ چرا که بستن قرارداد وام با سود خارج از عرف مصوب، تخلف محسوب می‌شود و به موجب قانون، بانکی که چنین تخلفی انجام ‌دهد حقی برای اجرا گذاشتن سند رهنی ندارد. اگر هم آن را از طریق دفتر ثبت اسناد به اجرا بگذارد، می‌توان اجراییه مذکور را از طریق محاکم قضایی باطل کرد.

اما اگر از این حق خود بی اطلاع باشید چه؟ مسلما دست روی دست می‌گذارید تا کار از کار بگذرد و اموالتان مزایده ‌شود. چرا که این رویه را یک رویه طبیعی و قانونی می‌دانید. این تنها یک نمونه از مواردی است که عدم آگاهی از قوانین بانکی‌ برایتان دردسرساز می‌شود. بنابراین ضروری است ضمن آشنایی با مهم ترین و رایج ترین دعاوی بانکی، هنگام عقد قرارداد با بانک ها حتما به موارد مهم حقوقی توجه داشته باشید تا دچار مشکلات اینچنینی نشوید. پنج دعوای بانکی رایج عبارتند از:

1. دعاوی ابطال اجراییه های بانکی صادره از دفاتر ثبتی

به طور معمول افرادی که قصد دریافت تسهیلات از بانک را دارند باید ضمانت نامه یا سندی رسمی در رهن بانک بگذارند. این سند به منظور تعهد مشتری به بازپرداخت اقساط و انجام تعهدات گرفته می‌شود. بانک می‌تواند در صورت نیاز از اداره ثبت، مجوز اجرایی گرفته و سند مورد نظر را مصادره کند.

اما از آنجا که این اسناد منوط به شرایط قرارداد منعقده بین مشتری و بانک هستند، در صورت سر زدن تخلف از سوی بانک، قرارداد مذکور باطل شده و عملیات اجرای بانکی متوقف خواهد شد. به عبارت دیگر در صورت رخ دادن اشتباه محاسباتی در اصل بدهی مشتری به بانک یا موارد دیگر، مشتری می‌تواند دادخواست ابطال اجراییه بانکی را مطرح کند.

2. دعوای فک رهن

زمانی که سند ملکی را به عنوان ضمانت دریافت تسهیلات به بانک ارائه می‌کنید، ملک خود را در رهن بانک قرار داده‌اید. در این صورت بانک موظف است پس از پرداخت کلیه اقساط و تسویه وام، سند را به شما پس بدهد. یعنی فک رهن انجام دهد. اما در برخی شرایط، شما وام را تسویه می‌کنید اما خبری از فک رهن توسط بانک نیست. اینجا هم مثل مواردی که پیش‌تر ذکر کردیم، می‌توانید علیه بانک شکایت کنید و پس از طی کردن روال قانونی سندتان را پس بگیرید.

3. دعاوی مربوط به مطالبه اقساط وام از ضامن

در بسیاری از مواقع شما با ارائه چک با مهر و امضای ضامن از بانک وام می‌گیرید. در چنین مواردی اگر اقساط را به طور کامل پرداخت نکنید، بانک می‌تواند پس از سررسید چک، اقساط وام را برای مدت معینی مطالبه کند. در صورتی که بانک پس از این مدت اقدام به مطالبه اقساط کند، اقدامش غیرقانونی بوده و حق شکایت از بانک برای ضامن محفوظ است.

۴. دعاوی مربوط به اختلاف در محاسبه و دریافت سود یا جریمه

بانک ها ممکن است در محاسبه اقساط سود یا جریمه دیرکرد هم اشتباه کنند. در این صورت طبیعتا مشتری حق دارد به مراجع قضایی مراجعه و از بانک بابت این تخلف شکایت کند. مراجع قضایی نیز وظیفه دارند اسناد مالی و حسابداری را از بانک بگیرند و به دادخواست مشتری رسیدگی کنند.

۵. دعوای استرداد اسناد ضمانت

دعوای استرداد اسناد ضمانت زمانی قابل طرح است که اسناد تضمینی مانند سفته یا چکی که در زمان اخذ تسهیلات به بانک داده‌اید، مسترد نشود. یعنی در صورتی که بانک پس از تسویه وام، اسناد ضمانت نامه را برنگرداند می‌توانید شکایت کرده و اسناد ضمانت را پس بگیرید.

رسیدگی به شکایات و دعاوی بانکی

مطالبات بانکی از آن دسته دادخواست هایی است که باید با دقت فراوان توسط مراجع قضایی پیگیری شود. به همین دلیل بسته به نوع دادخواست مراحل مختلفی برای پیگیری و رسیدگی وجود دارد. در حقیقت روند رسیدگی به پرونده های مطروحه علیه بانک ها به صورت سلسله‌مراتبی است. در مرحله اول پرونده ها به صورت داخلی توسط بانک مرکزی بررسی می‌شوند. موسسه مالی یا بانک مورد نظر موظف است حداکثر ظرف 30 روز کاری از زمان دریافت نامه از مراجع قضایی و بانک مرکزی پاسخ کتبی خود را برای مشتری ارسال کند. در این مرحله بانک یا مؤسسه مالی دفاعیه خود را ارائه می‌کند و در صورتی که پاسخ مورد نظر قانع کننده باشد، پرونده مختومه می‌شود. اما در صورتی که مشتری پاسخ بانک را قبول نداشته باشد، باید اعتراض خود را به معاونت نظارتی بانک مرکزی ارسال کند. در این صورت پرونده به هیئت انتظامی ارجاع و مجدداً رسیدگی خواهد شد.

خلاصه مطلب

هر گاه یکی از طرفین شکایت بانکی یا حقوق بانکی باشد، دعوای مورد نظر در زمره دعاوی بانکی قرار می‌گیرد. یکی از دلایل افزایش دعاوی بانکی، قراردادهای اقتصادی است که بانک ها و موسسات مالی و اعتباری با مشتریان خود منعقد می‌کنند. این قراردادها گاه دارای پیچیدگی‌ها و ظرافت‌های فراوانی هستند؛ به همین دلیل ممکن است اختلافاتی بین مشتریان و بانک‌ها ایجاد کنند به طوری که طرفین مجبور شوند برای حل اختلاف به مراجع قضایی مراجعه کنند. شناخت انواع دعاوی بانکی کمک می‌کند تا در عقد قراردادهای مالی و پولی با بانک دقت بیشتری به خرج بدهید و تا جای ممکن درگیر دعاوی و مشکلات حقوقی با بانک نشوید.

اما چنانچه درگیر این دعاوی شدید باید بدانید که درک قواعد حقوق بانکی نیازمند آگاهی از ابعاد پرونده ها و دانش خاص نسبت به حقوق بانکی است. اگر برای طرح دعوای بانکی خود نیاز به وکیل بانکی دارید می‌توانید با راه‌های معرفی‌شده در سایت تماس بگیرید و از مشاوره حضوری، تلفنی و یا آنلاین مهدی نائینی، وکیل پایه یک دادگستری استفاده کنید.