جرم کپی طرح‌ صنعتی؛ مجازات و نحوه رسیدگی

جرم کپی طرح صنعتی همانند جرم سوء استفاده از علائم تجاری، برای مالکان کسب و کار حیاتی محسوب می‌شود. از آنجا که حمایت قانونی از طرح‌های صنعتی اهمیت زیادی دارد، تصمیم‌گیرندگان مربوطه به این امر توجه داشته‌اند و قوانین و مقررات لازم را برای حمایت از آن‌ها تدوین کرده‌اند. در این مقاله به تفصیل به این جرم و نحوه رسیدگی و مجازات خاطیان آن خواهیم پرداخت.

تعریف طرح صنعتی

طرح صنعتی و مشخصاتش در قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، تعریف شده. بر اساس ماده 20 این قانون، طرح صنعتی عبارت است از هر نوع ترکیب خطوط، رنگ‌ها و هر گونه شکل سه‌بعدی (با خطوط، رنگ‌ و یا بدون رنگ)، به طوری که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصول را از حالت صنایع دستی خارج کند.

قانون حمایت از مالکان طرح های صنعتی

قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 همان قانونی است که حقوق طراحان صنعتی را پوشش می‌دهد. بر اساس ماده 28 این قانون، ثبت طرح صنعتی توسط افراد یا شرکت‌ها، حقوقی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند. این حقوق عبارتند از:

الف) بهره‌برداری از هر گونه طرح صنعتی ثبت شده در ایران، مشروط است به موافقت مالک آن.

ب) بهره‌برداری از طرح صنعتی ثبت‌شده، شامل انجام اقداماتی مثل ساخت، فروش و یا وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی.

ج) مالک طرح صنعتی، می‌تواند در دادگاه علیه شخصی که بدون اجازه و موافقت او، اعمال ذکرشده در بند قبل (بند ب) را انجام دهد و یا مرتکب اعمالی شود که در آینده، عادتا موجبات نقض حقوق او (طراح) ‌را فراهم کند، اقامه دعوا کند.

د) مدت اعتبار طرح صنعتي پنج سال از تاريخ تسليم اظهارنامه ثبت آن خواهد بود. اين مدت را مي‌‌توان براي دو دوره پنج‌ساله متوالي ديگر (پس از پرداخت هزينه مربوطه) تمديد کرد. پس از انقضاء هر دوره، يك مهلت شش‌ماهه براي پرداخت هزينه تمديد تعیین می‌شود و جريمه تأخير نیز در نظر گرفته خواهد شد.

توجه: بر اساس ماده 49 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، هرگونه تغيير در مالكيت نام تجاري بايد همراه با انتقال مؤسسه يا بخشي از آن كه با نام مزبور شناخته مي‌شود، صورت گیرد.

مجازات جرم کپی طرح صنعتی

در ماده ۶۱ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، جرم سوء‌استفاده از طرح صنعتی دیگران مشخص و برای آن مجازات در نظر گرفته شده. این مجازات به شرح زیر است:

هر شخصي كه با علم و از روی عمد مرتكب عملي شود كه طبق مواد (15)، (28) و (40) نقض حقوق به شمار آيد يا طبق ماده (47) عملی غيرقانوني محسوب شود، مجرم شناخته می‌شود و علاوه بر جبران خسارت، به پرداخت جزاي نقدي از ده ‌ميليون (000 /000 /10) ريال تا پنجاه ميليون (00 /000 /50) ريال يا حبس تعزيري از نود و يك روز تا شش‌ماه (يا هر دو مجازات ذکرشده) محكوم مي‌‌شود.

نحوه شکایت از جرم کپی کردن طرح‌ های صنعتی

به طور کلی مراحل شکایت از جرم کپی طرح های صنعتی به شرح زیر است:

1. تنظیم شکواییه: ابتدا برای تنظیم شکواییه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. در شکواییه باید جزئیات مرتبط با وقوع جرم، اطلاعات مربوط به مالکیت طرح، و مدارک اثبات وقوع جرم را ذکر کنید.
2. ضمیمه مدارک
3. مطالبه خسارات: در صورت دیدن خسارات مالی ناشی از جرم کپی کردن، می‌توانید دادخواست حقوقی جداگانه‌ای را تهیه کنید و اسناد و مدارک لازم برای مطالبه خسارات را به آن پیوست کنید.
4. استناد به عنصر علم و عمد:اگر بتوانید اثبات کنید که کپی کردن طرح صنعتی از روی علم و عمد طرف مقابل انجام شده، بهتر است شکایت کیفری کنید چون رسیدگی به آن سریع‌تر است.

مدارک لازم برای شکایت از کپی کننده طرح صنعتی

• کپی گواهی مالکیت طرح صنعتی
• عکس، فیلم یا نمونه کپی‌شده از طرح صنعتی
• مدارک هویتی شاکی

َتوجه: خسارت کپی طرح صنعتی نیز قابل مطالبه است. برای این کار باید به صورت جداگانه دادخواست حقوقی ارائه و مدارک لازم را پیوست کنید.

نحوه رسیدگی به جرم کپی طرح‌ صنعتی

شکایت سوء‌استفاده از طرح‌های صنعتی مانند شکایت از سایر جرائم نیست. طبق قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، رسیدگی به شکایات ناشی از اجرای این قانون فقط در صلاحیت شعبه یا شعب خاصی از دادگاه‌های عمومی تهران است. دادسرا و دادگاه کیفری دو واقع در تهران (مجتمع قضایی قدوسی) صلاحیت رسیدگی به شکایات مربوط به جرم کپی‌برداری از طرح صنعتی را دارند. بنابراین این شکایات در محاکم شهرستان‌های دیگر قابل رسیدگی نیستند و به تهران ارجاع داده می‌شوند.

ذکر این نکته ضروری است که این شکایت صرفا به جنبه کیفری موضوع و مجازات مجرم می‌پردازد. در صورتی که صاحب طرح صنعتی بخواهد به شیوه حقوقی پیگیری کند باید علیه شخص سوء‌استفاده‌کننده دعوای حقوقی مطرح کند. در این صورت دادگاه، علاوه بر حکم منع کپی‌برداری از طرح صنعتی، حکم پرداخت خسارت ناشی از این موضوع را نیز صادر می‌کند. (این دعاوی حقوقی هم در شعب دادگاه حقوقی تهران رسیدگی می‌شوند.)

در صورت تمایل برای مشاوره حقوقی با مهدی نائینی وکیل برند، دعاوی تجاری و طرح های صنعتی با شماره های معرفی‌شد در سایت تماس بگیرید.

‌استفاده از طرح صنعتی توسط حامی مالی طرح

یکی از موضوعات مهم در خصوص شکایت‌های سوء‌استفاده از طرح‌های صنعتی که ممکن است برای صاحبان این طرح‌ها اتفاق بیفتد این است که شخصی که مرتکب سوء‌استفاده از طرح صنعتی شده، در دادسرا و بازپرسی حاضر شود و ادعا کند هزینه‌های طراحی را او پرداخت کرده. این ادعا ممکن است درست باشد چون طراحان صنعتی برای طراحی محصولات یا خدمات خود نیاز به نقدینگی و بودجه دارند (مثلا برای قالب‌سازی و تهیه مواد اولیه) تا با آزمون و خطا نهایتا طرحی را به سرانجام برسانند و ثبت کنند. پس ممکن است شخصی طراح را در این مدت از نظر مالی حمایت کرده باشد و از نظر اخلاقی سهمی در موفقیت او داشته باشد (و قطع به یقین در ابتدای امر هم توافقی بین آن‌ها صورت گرفته)، اما حامی مالی یا اسپانسر طرح قانونا نمی‌تواند ادعای مالکیتی نسبت به طرح صنعتی داشته باشد و اجازه ندارد که بدون هماهنگی با طراح از طرح او استفاده کند. در صورتی که این شخص در بازپرسی چنین ادعایی مطرح کند، طراح اصلی باید به اطلاع بازپرس برساند که به سبب ثبت طرح، از حمایت قانونی برخوردار است و قانون‌گذار از طریق قانون ثبت اختراع، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری حامی اوست و هیچ شخصی (حتی کسی که به طرح کمک مالی کرده) نمی‌تواند بی آنکه از صاحب طرح اجازه بگیرد، از آن استفاده کند. در واقع حقوق مالکان طرح صنعتی شامل موارد زیر می‌شوند:

1. استفاده انحصاری: مالک طرح صنعتی حق استفاده انحصاری دارد.
2. حق انتقال: مالک طرح صنعتی می‌تواند حقوق مرتبط با طرح را به افراد یا شرکت‌های دیگر انتقال دهد. برای انتقال معمولا قرارداد تنظیم می‌شود.
3. حق انقضاء: حقوق مالکیت طرح صنعتی معمولاً محدود است و پس از مدتی (معمولاً ۵ تا ۱۵ سال)، حق مالکیت عمومی می‌شود و همه می‌توانند از طرح استفاده کنند.
4. حق مقابله با نقض: اگر کسی بی اجازه مالک، از طرحش استفاده کند، مالک می‌تواند در دادگاه اقدام به مقابله کند و خسارت بگیرد.

 سئوالات متداول

سریع‌ترین راه رسیدگی به جرم کپی کردن طرح صنعتی چیست؟
در صورت داشتن مدارک کافی برای اثبات عمدی بودن سریع‌ترین راه شکایت کیفری است.

آیا حامی مالی می‌تواند بدون اجازه مالک طرح از آن بهره برداری کند؟
خیر. باید از مالک اجازه بگیرد و گرنه مالک می‌تواند او را مورد پیگرد قانونی قرار بدهد.

شکایت از کپی طرح صنعتی در کدام دادگاه انجام می‌شود؟
دادسرا و دادگاه کیفری دو تهران.

آیا شکایات مربوط به طرح صنعیت در شهرستان ها رسیدگی می‌شود؟
خیر شکایت‌های مربوط به کپی طرح صنعتی به تهران ارجاع می‌شود.