وکالت بلاعزل چیست و چگونه باطل می شود؟
گاهی افراد برای انجام امور مختلفی مثل کارهای اداری و خرید و فروش به اشخاص مورد اعتماد خود یا اشخاص طرف قرارداد و معامله‌شان، وکالت بلاعزل می‌دهند تا به جای خودشان به این امور رسیدگی کنند. این در حالی است که بسیاری از این افراد از پیامدهای این نوع وکالت بی اطلاعند. از آنجا که وکالت بلاعزل حساسیت زیادی دارد گاهی این بی اطلاعی برای اشخاص گران تمام می‌شود. بنابراین در این مقاله به سئوالاتی مثل اینکه وکالت بلاعزل چیست و چگونه باطل می شود پاسخ می‌دهیم و به نکات مهمی که در این رابطه وجود دارد خواهیم پرداخت.
وکالت بلاعزل چیست؟
به طور کلی، بر اساس ماده ۶۵۶ قانون مدنی، وکالت عقدی است جایز که به موجب آن یکی از طرفین به دیگری برای انجام اموری وکالت می‌دهد و او را وکیل خود می‌کند. هر یک از طرفین می‌توانند بر اساس شرایط قانونی این عقد را بر هم بزنند. وکالت با فوت و جنون یکی از طرفین به پایان می‌رسد.
همانطور که در بالا و در تعریف کلی وکالت بیان شد وکالت قابلیت فسخ دارد. اما شخصی که وکالت بلاعزل می‌دهد، حق عزل وکیل را از خود سلب می‌کند. این خلاف ماهیت اصلی عقد وکالت است. اما زمانی که عقد وکالت در ضمن عقد لازمی به وجود بیاید، این امکان وجود دارد که حق عزل وکیل از بین برود.
به طور کلی وکالت‌ها معمولا در دو بخش تنظیم می‌شوند:
۱) وقتی شخصی قصد فروش مالی را دارد و مبایعه نامه نوشته. در این حال فروشنده به خریدار وکالت می‌دهد تا برای خودش سند بگیرد. (این وکالت، ماهیت کاری ندارد و برای امر فروش تنظیم شده.)
۲) وقتی شخصی قصد دارد انجام اموری را به فردی امین واگذار کند و به او برای مراجعه به بانک‌ها، ارگان‌های دولتی، خصوصی و انجام امور اداری وکالت می‌دهد.
توجه: نیازی نیست در هیچکدام از ۲ مورد فوق، وکالت بلاعزل بدهید. چرا که حق عزل را از خود سلب کردید و ممکن است برایتان مشکل‌ساز شود. بنابراین در امور کاری باید حق عزل وکیل را حفظ کنید و حتی در امور فروش یعنی وقتی ملک یا خودرویی فروختید هم بهتر است به خریدار وکالت بلاعزل ندهید.
نحوه عقد وکالت بلاعزل چگونه است؟
همانطور که توصیه کردیم بهتر است وکالت بلاعزل تنظیم نکنید اما چنانچه مصر بودید این وکالت را تنظیم کنید باید بدانید وکالتنامه بلاعزل به دو صورت منعقد می‌شود:
حالت اول تنظیم وکالت بلاعزل: موکل ضمن عقد خارج لازم، حق عزل وکیل را از خود سلب و ساقط می‌کند. در این حالت موکل نمی‌تواند وکیل را عزل کند چرا که ضمن عقد لازم حق عزل وکیل از موکل گرفته شده.
حالت دوم تنظیم وکالت بلاعزل: در ضمن عقد لازم، موکل متعهد می‌شود که از حق عزل وکیل استفاده نکند. در این حالت موکل هنوز حق عزل وکیل را دارد. اما وکیل در صورت عزل شدن توسط موکل می‌تواند خسارات ناشی از عزل را مطالبه کند.
نحوه ابطال وکالت بلاعزل
ابطال وکالت بلاعزل در شرایط زیر اتفاق میفتد:
- موکل عقد لازمی که وکالت بلاعزل ضمن آن لازم گشته فسخ یا منحل کند: در این حالت موکل عقد لازم را بر هم می‌زند و دیگر وکالت از ضمن عقد لازم خارج شده و موکل می‌تواند وکیل را عزل کند.
- موکل از طریق قانونی اقدام می‌کند و برای عزل وکیل دادخواست می‌دهد. در این شرایط موکل باید ثابت کند عقد لازمی صورت نگرفته یا اگر صورت گرفته وکیل خلاف مقتضیات مفاد آن عمل کرده. در این حالت می‌توان وکیل را عزل کرد و به وکالت پایان داد.
- از بین رفتن موضوع وکالت: بر اساس ماده ۶۸۳ قانون مدنی، هر گاه متعلق وکالت یا همان موضوع وکالت از بین برود یا موکل عملی را که مورد وکالت است خودش انجام دهد یا به طور کلی عملی که مخالف با وکالت وکیل باشد انجام دهد، وکالت فسخ می‌شود. مثلا اگر موکل مالی را که برای آن وکالت بلاعزل داده خودش بفروشد، این عمل سبب فسخ وکالت بلا عزل می‌شود. لازم به ذکر است که وکالت بلا عزل حق موکل را در انجام امور مورد وکالت سلب نمی‌کند مگر اینکه او صریحا حق انجام عمل را از خود سلب کرده باشد که در این صورت حق انجام آن عمل را ندارد.
- استعفای وکیل یا فسخ وکالت بلاعزل از سوی وکیل: در صورت استعفای وکیل، وکالت بلا عزل پایان می‌یابد. اگر استعفای ناگهانی و فسخ وکالت از سوی وکیل، به موکل خسارت بزند، وکیل ضامن جبران خسارت می‌باشد.
اسناد و مدارک لازم برای وکالت بلا عزل
برای عقد وکالت بلا عزل باید به دفاتر اسناد رسمی معتبر مراجعه کرد. مدارک مود نیاز برای انعقاد این وکالتنامه عبارتند از:
- کارت ملی و شناسنامه طرفین
- اسناد مالکیت در خصوص امری که مورد وکالت بلا عزل قرار می‌گیرد؛ مثلا سند ملک یا سند خودرو و غیره.
انواع وکالت بلاعزل
وکالت بلاعزل، انواع مختلفی دارد و به طور کلی، به دو دسته تقسیم می‌شود:
- وکالت بلاعزل عام: وکالت بلاعزل عام یعنی موکل به وکیل نیابت اعطا می‌کند که تا زمانی که موکل زنده است، حق دخالت، عمل و پیگیری تمامی امور زندگی موکل را دارد.
- وکالت بلاعزل خاص: وکالت بلاعزل خاص وکالتی است که فقط امور تعیین شده توسط موکل را شامل می‌شود. بنابراین وکیل صرفا در امور مشخص شده توسط موکل، نیابت دارد و حق دخالت فقط در آن امور برای او محفوظ است. مثلا اگر شخصی به برادر یا دوست امین خود برای افتتاح و برداشت از حساب وکالت بلاعزل بدهد، وکیل می‌تواند هر زمان که خواست از طرف موکل، حساب باز کند و از آن برداشت کند و موکل هم حق عزل او را ندارد.
به طور کلی در وکالت بلاعزل عام، وکیل می‌تواند در کلیه امور زندگی موکل خود دخالت کند. در این نوع وکالت تا زمانی که موکل زنده است، نیابت در تمام امور به قوت خود باقی است. اما در وکالت خاص، یعنی وکالت برای انجام کار یا امری خاص، با وجود بلاعزل بودن، حدود اختیارات وکیل به طور دقیق تعیین شده است.
انواع وکالت بلاعزل خاص
وکالت بلاعزل خاص برای موارد مختلفی منعقد می‌شود. برخی از رایج‌ترین وکالت های بلاعزل خاص در ایران شامل:
وکالت بلاعزل طلاق: وکالت بلاعزل در طلاق معمولاً در دفاتر استاد رسمی، توسط یکی از زوجین به دیگری داده می‌شود. در این صورت زوجی که وکیل شده، می‌تواند بدون نیاز به حضور دیگری، طلاق بگیرد.
وکالت بلاعزل فروش ملک: زمانی که برای ملک به شخصی وکالتی بلاعزل داده شود، وکیل می‌تواند نسبت به فروش املاک و مستغلات موکل خود اقدام کند.
وکالت بلاعزل حضانت فرزند: وکالت بلاعزل در مورد حضانت فرزندان که از طرف یکی از زوجین به دیگری داده می‌شود، طبق ماده ۱۰ قانون مدنی اگر مغایر با قانون نباشد، معتبر است. از آنجا که طبق قانون، دختر تا ۹ سال قمری به بلوغ شرعی می‌رسد و حق انتخاب یکی از والدین را دارد و پسر نیز در سن ۱۵ سال قمری بالغ محسوب می‌شود و از حق انتخاب برخوردار است، در این جا اگر تضادی بین وکالتنامه و حق انتخاب به وجود بیاید دادگاه به آن رسیدگی خواهد کرد.
سخن پایانی
وقتی برای تنظیم یک سند رسمی وکالت به دفتر اسناد رسمی مراجعه می‌کنید با عناوینی کلی برخورد می‌کنید که ممکن است با آن‌ها آشنایی نداشته باشید و بدون اطلاع از ماهیت آن وکالتنامه‌ها و بدون اینکه از سردفتر در مورد آن‌ها بپرسید آن‌ها را امضا کنید. این امضا برای شما تبعات مثبت و منفی در پی خواهد داشت به خصوص اگر وکالت بلاعزلی را امضا کرده باشید. همانطور که در این مقاله خواندید، وکالت بلاعزل یعنی انتخاب یک وکیل و تفویض اختیاراتی به او بدون داشتن حق سلب این اختیارات که بسیار کار پرخطری است. بنابراین باید در خصوص نوع وکالت، موضوع آن و حدود اختیارات وکیل بسیار دقت کنید. اگر همچنان در مورد انواع وکالت بلاعزل عام و خاص ابهامی دارید یا سئوالی ذهنتان را مشغول کرده، پیشنهاد می‌کنیم با راه‌های معرفی شده در سایت تماس بگیرید و از مشاوره حقوقی مهدی نائینی، وکیل پایه‌یک دادگستری استفاده کنید.
