وصول چک مسدود شده و برگشت زدن آن
در قانون احتمال سرقت یا کلاهبرداری روی چک پیش‌بینی شده است و اگر چک به هر دلیلی دست سارق یا فرد اشتباهی قرار بگیرد، صادرکننده می‌تواند با یستن حساب جلوی وصول آن را بگیرد. اما همیشه صادرکننده قربانی کلاهبرداری نیست و ممکن است دریافت‌کننده برای وصول چک مسدود شده دچار مشکل شود. همین مسئله بهانه‌ای شد تا این مقاله را به بررسی شیوه رفع مسدودی چک اختصاص دهیم و از پیامدهای قانونی آن بگوییم.
فهرست مطالب
تعریف چک مسدود شده
منظور از مسدود شدن چک این است که امکان وصول مبلغ موردنظر وجود ندارد؛ زیرا بانک آن حساب را به دلایل زیر بسته است:
- وجود مشکلات مالی و حقوقی صادرکننده مثل فعالیت‌های غیرقانونی و کلاهبرداری، باعث تعلیق حساب و در نتیجه مسدودشدن آن شده است.
- بانک به دلیل عدم موجودی حساب برابر با مبلغ چک، حساب را مسدود کرده است.
- حکم یا دستور قضایی که ممکن است به دلایل مختلفی صادر شده باشد.
اما در برخی مواقع شخص صادرکننده از بانک خواسته است تا حساب مرتبط با چک را به طور موقت یا دائمی ببندد. این کار به دو صورت انجام می‌شود:
- مراجعه به یکی از شعب بانک
- از طریق سامانه صیاد
توجه: مدت زمان رفع مسدودی حساب بانکی چک برگشتی درصورتی‌که هیچ اقدامی در این راستا انجام ندهید ۳ سال به طول می‌انجامد.
دلایل مسدود شدن حساب
از جمله دلایلی که می‌تواند باعث مسدودشدن چک شود، می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- سند صادرشده گم یا حتی سرقت شده و ممکن است به دست شخص ثالثی بیفتد که به معامله ربطی ندارد.
- امکان جعل و دست‌بردن در مبلغ یا تاریخ آن وجود دارد.
- قراردادی که چک برای تسویه آن کشیده شده، به‌هم‌خورده یا خیانت‌درامانت شده است.
- در معامله‌ای کلاهبرداری صورت‌گرفته است.
گاهی ممکن است سو تفاهمی به وجود آمده باشد یا حتی صادرکننده بی‌دلیل قصد برهم‌زدن معامله را داشته باشد. در این صورت قانون راهی برای وصول طلب ذی‌نفع در نظر گرفته است. قبل از هر اقدامی برای استعلام علت مسدودی حساب باید با دردست‌داشتن مدارک خود به بانک محل صدور چک مراجعه کنید.
نحوه وصول چک مسدود شده و برگشت زدن آن
اگر موجودی حساب کافی نباشد، مشکلی در نگارش و ظاهر برگه وجود داشته یا در تنظیم آن عمداً یا سهواً اشتباهی رخ داده باشد، برگشت زدن امکان‌‌پذیر است. اگر طلبکار به دلیل مسدود بودن حساب موفق به برداشت مبلغ نشود، باید دلیل یا دلایلی که باعث عدم پرداخت شده است را در فرمی تحت عنوان گواهی عدم پرداخت ذکر و تقدیم بانک کند.
دریافت گواهی عدم پرداخت چک
این گواهی فرمی است که بانک در اختیار دارنده چک قرار می‌دهد تا او با پر کردن آن اقدام به پیگیری به‌صورت کیفری، حقوقی یا ثبتی کند. اطلاعاتی که باید در این برگه درج شود، شامل موارد زیر است:
- تمام مشخصات چک از جمله تاریخ، مبلغ، سریال و غیره
- مشخصات و آدرس کامل صادرکننده چک
- کد رهگیری که از سامانه یکپارچه بانک مرکزی دریافت می‌شود.
- مشخصات و نشانی کامل ذی‌نفع یا همان دریافت‌کننده چک
- دلیل یا دلایل پرداخت‌نشدن وجه که در این مورد مسدودی حساب است.
در نهایت بانک این فرم را مهر و امضا کرده و یک نسخه از این گواهی را به آدرسی که صاحب حساب در بانک ثبت کرده است، ارسال می‌کند.
نکته: با توجه به تفاوت چک کیفری و چک حقوقی اگر طلبکار قصد شکایت کیفری دارد باید گواهی عدم پرداخت را تا ۶ ماه از زمان صادرشدن چک بگیرد و ۶ ماه نیز از تاریخ صدور گواهی برای شکایت فرصت دارد و بعدازاین مدت امکان شکایت کیفری وجود ندارد.
شکایت علیه شخص مسدودکننده حساب
صادرکننده چک مسدود شده برای اینکه نشان دهد به حق چک را مسدود کرده، موظف است نهایتاً تا ۱ هفته بعد مسدود کردن، از دریافت‌کننده شکایت کند و گواهی آن را به بانک ارائه دهد. در غیر این صورت، ذی‌نفع می‌تواند قبل از مسدودی، مبلغ را از حساب خارج کند. اما اگر حساب مسدود باشد و صادرکننده شکایتی را به بانک تسلیم نکرده باشد، دریافت‌کننده چک می‌تواند پس از گرفتن گواهی عدم پرداخت از بانک، شکایت کند.
توجه: بهترین مرجع برای رسیدگی به شکایت کیفری علیه صادرکننده، نزدیک‌ترین دادسرا به شعبه بانک است.
نمونه متن دادخواست شکایت از چک مسدود شده بی محل
ازآنجایی‌که ذی‌نفع با مسئله چک بلامحل مواجه است، شکایتی که باید تنظیم شود، شکایت کیفری خواهد بود. در ادامه نمونه‌ای از متن دادخواست را مشاهده می‌کنید:
«با سلام،
احتراماً به استحضار عالی می‌رساند:
آقا/ خانم… به نشانی… چکی به شماره… به مبلغ… ریال از حساب‌جاری خود به شماره… عهده بانک… محال علیه صادر نموده که به علت… پرداخت نشده و برگشت‌خورده است. با انضمام دو نسخه فتوکپی چک و گواهی عدم پرداخت آن، تعقیب قانونی و جلب نام‌برده با استناد به ماده ۳ قانون صدور چک و صدور قرار تأمین خواسته دررابطه‌با خسارات وارده به این‌جانب به مبلغ… با استناد به ماده ۱۵ قانون مذکور را خواستارم.»
درخواست توقیف اموال برای چک مسدودی
ذی‌نفع می‌تواند درخواست توقیف اموال را بدهد تا مبادا فرار از دین صورت گیرد. این درخواست را می‌توان قبل از صدور حکم قطعی، هم در دادگاه کیفری و هم در دادسرا ارائه کرد. دارنده می‌تواند خسارت‌های دیگری که به‌خاطر نقدنشدن چک مسدود شده متحمل شده را نیز دریافت کند. اگر نیاز به دریافت حکم جلب صادرکننده باشد، باید اقدامات جداگانه‌ای انجام شود. توصیه می‌کنیم فرآیند توقیف اموال و جلب را به وکیل متخصص چک بسپارید تا سریع‌تر به نتیجه برسید. برای دریافت مشاوره حقوقی در خصوص انسداد چک و چگونگی رفع آن، درخواست خود را در بخش مربوطه ثبت کنید تا همکاران ما با شما تماس بگیرند.
مجازات انسداد غیرقانونی چک
طبق ماده ۷ قانون چک مبنی بر صدور بلامحل آن، مجازات صادرکننده چک بی محل بر اساس میزان مبلغ به این صورت خواهد بود:
- برای مبلغ کمتر از ۱ میلیون تومان: ۶ ماه حبس
- برای مبالغ بین یک تا ۵ میلیون تومان: ۶ ماه تا ۱ سال حبس
- برای مبلغ بیش از ۵ میلیون تومان: از ۱ تا ۲ سال حبس به‌علاوه دو سال محرومیت از داشتن دسته‌چک
سخن پایانی
بستن چک اگر به دلایل غیرقابل‌استناد باشد، عواقب قانونی برای صادرکننده آن دارد. تقریباً تمام مراحل کار برای وصول چک مسدود شده در این مقاله گفته شد؛ اما اگر همچنان سؤالی دارید که پاسخش را نیافتید با شماره‌های مندرج در سایت تماس بگیرید تا برای مشاوره حقوقی آنلاین، تلفنی و حضوری با مهدی نائینی وکیل پایه یک دادگستری راهنمایی شوید.
سؤالات متداول
1. چک مسدود شده یعنی چه؟
چک مسدود شده به چکی اطلاق می‌شود که حساب بانکی مرتبط با آن به دلایل مختلفی مانند عدم موجودی کافی، تعلیق حساب یا دستور قضایی، به‌صورت موقت یا دائمی مسدود شده است. در نتیجه، دارنده چک نمی‌تواند وجه آن را وصول کند.
2. چه عواملی باعث انسداد چک می‌شوند؟
عوامل مختلفی می‌توانند منجر به مسدود شدن چک شوند، از جمله عدم موجودی کافی در حساب، تعلیق حساب به دلایل قانونی یا مالی، دستور عدم پرداخت از سوی صادرکننده یا تصمیمات قضایی و مشکلات قانونی مانند کلاهبرداری.
3. چگونه می‌توان چک مسدود شده را وصول کرد؟
برای وصول چک مسدود شده، دارنده چک باید ابتدا تاییدیه عدم پرداخت از بانک دریافت کند. سپس می‌تواند اقدامات قانونی لازم را علیه صادرکننده چک انجام دهد.
4. در چه شرایطی دارنده چک می‌تواند چک مسدود شده را برگشت بزند؟
دارنده در مواردی مانند عدم موجودی کافی در حساب صادرکننده، مسدود بودن حساب به دلایل قانونی، توقیف حساب توسط مقام قضایی، یا دستور عدم پرداخت از سوی صادرکننده، چک مسدود شده را برگشت بزند.
5. چگونه صادرکننده می‌تواند حساب بانکی مرتبط با چک را ببندد؟
صادرکننده می‌تواند با ارسال دستور عدم پرداخت به بانک، حساب بانکی مرتبط با چک را به مدت یک هفته مسدود کند. اگر در این مدت به مراجع قضایی مراجعه کرده و گواهی مرتبط را ارائه دهد، مسدودیت حساب ادامه می‌یابد تا زمانی که موضوع قضایی حل شود.
6. چه مجازات‌هایی علیه فردی که جلوی چک را به طور غیرقانونی گرفته، وجود دارد؟
در صورتی که دارنده ثابت کند مسدودیت چک ناحق بوده است، می‌تواند شکایت کرده و خسارات وارده را مطالبه کند. بر اساس قانون، صادرکننده چک مسدود شده ممکن است به حبس از 6 ماه تا دو سال و ممنوعیت استفاده از چک به مدت دو سال محکوم شود.
7. چگونه درخواست مسدود کردن چک را به بانک ارائه دهیم؟
برای مسدود کردن چک، باید به بانک مراجعه کرده و دستور عدم پرداخت چک را ثبت کنید. بانک پس از احراز هویت و انجام مراحل قانونی، چک را مسدود کرده و گواهی مربوطه را صادر می‌کند.
8. در صورت گم شدن چک، چگونه می‌توان آن را مسدود کرد؟
در صورت گم شدن چک، صاحب چک باید بلافاصله به بانک مراجعه و دستور عدم پرداخت چک را ارائه کند. سپس به شورای حل اختلاف یا دادسرا مراجعه و شکایت مفقودی چک را ثبت کند. پس از صدور گواهی مفقودی، بانک چک را مسدود و ابطال می‌کند.
