چک حقوقی و چک کیفری؛ تفاوت ها، شرایط و الزامات
یکی از سئوالاتی پرتکراری که از وکلا پرسیده می‌شود این است که آیا چک های حقوقی و کیفری از لحاظ ظاهری تفاوت خاصی دارند یا خیر. در واقع غالب مردم تصور می‌کنند که در خود چک مشخصه‌‌ای ظاهری وجود دارد که تعیین می‌کند حقوقی است یا کیفری. که البته این تصور کاملا اشتباه است؛ روی چک نمی‌نویسند که کیفری است یا حقوقی بلکه نحوه و زمان صدور و همچنين اقدامات بعدی است که ماهیت چک را تعیین می‌کند.
چک کیفری چه شرايطي دارد؟
از شرایطی که چک کیفری باید داشته باشد این است که باید به روز باشد و برای چک وعده‌دار نمی‌توان شکایت کیفری طرح کرد. یعنی اگر امروز چکی صادر کنید برای ۵ روز بعد، دارنده نمی‌تواند در مورد آن شکایت کیفری مطرح کند و صرفا حق مطالبه حقوقی دارد. اما اگر چک روز صادر شود یعنی همین امروز چک صادر شود برای امروز (مثلا برای معامله ماشین) و چک برگشت بخورد می‌توانید در مورد آن شکایت کیفری مطرح کنید. پروسه شکایت کیفری هم به این صورت است که بعد از مراجعه به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت به دفاتر خدمات قضایی مراجعه و شکایت خود را ثبت می‌کنید. پس از آن پرونده به دادسرا ارجاع می‌شود. لازم به ذکر است که در دادسرا هیچ الزامی برای پرداخت وجه چک وجود ندارد و صرفا صادرکننده با مجازات حبس روبرو خواهد بود. اما همین مجازات حبس مثل اهرم فشار عمل می‌کند و باعث می‌شود صادرکننده برای اخذ رضایت شما وجه را بپردازد و پرونده را ببندد.
توجه: در خصوص چک كیفری ۲ بازه ۶ ماهه وجود دارد که باید رعایت شود که در صورت رعایت نشدن این بازه‌ها امکان شکایت کیفری از بین می‌رود و صرفا امکان تنظیم دادخواست حقوقی وجود دارد که باز هم مثل شکایت کیفری باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید و شکایت حقوقی را ثبت کنید.
چك حقوقي چه شرايطي دارد؟
در چک های حقوقی، شرط وعده‌دار نبودن چک وجود ندارد. یعنی ممکن است شما چک را امروز صادر کنید برای ۳ ماه، ۴ماه یا هر چند ماه بعد. این وعده‌دار بودن وصف کیفری چک را از بین میبرد اما از نظر حقوقی هیچ لطمه‌ای به اعتبار چک وارد نمی‌‌کند. در این صورت زمانی که شما در موعد سررسید به بانک مراجعه کنید و با عدم موجودی مواجه شوید، تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت می‌کنید و چک را برگشت می‌زنید. بعد از آن زمان اعتراض حقوقی شما شروع می‌شود و اگر دادخواست خود را در بازه زمانی ۶ ماهه مطرح کنید مزایایی به شما تعلق می‌گیرد (حتی بسته به اینکه در مدت ۱۵ روز چک برگشت بخورد یا ۴۰ روز مزایا متفاوت خواهد بود) که این مزایا در صورت عدم استفاده بعد از ۶ ماه از بین می‌رود.
اما به طور کلی در خصوص چک حقوقی اصلا این الزام وجود ندارد که حتما چک وعده‌دار نباشد یا ظرف مدت خاصی اقدام حقوقی انجام شود. چک برای هر زمانی صادر شده باشد وصف حقوقی خودش را حفط می‌کند یعنی روزی که چک برگشت بخورد امکان طرح دادخواست مطالبه وجه چک را دارید.
جریمه صدور چک بلامحل
جریمه صدور چک بی محل در ماده ۷ قانون چک های برگشتی به این صورت تعریف شده است:
مبالغ کمتر از ده میلیون (10.000.000) ریال= حبس تا حداکثر شش ماه.
مبالغ ده میلیون (10.000.000) ریال تا پنجاه میلیون (50.000.000) ریال= حبس از شش ماه تا یک سال.
مبالغ بیش از پنجاه میلیون (50.000.000) = حبس از یک سال تا دو سال بعلاوه دو سال محرومیت از دسته چک (در صورت اقدام به صدور چند چک بلامحل مجموع آن‌ها ملاک خواهد بود.)
آیا امکان شکایت همزمان حقوقی و کیفری برای چک وجود دارد؟
اغلب افراد تصور می‌کنند که روی چک یا باید اقدام حقوقی انجام داد یا کیفری و هر دو اقدام را همزمان نمی‌توان انجام داد. در صورتی که اين تصور اشتباه است و قانونگذار در اقدام کیفری چک، اصلا کاری به پرداخت وجه چک ندارد. البته در صورت پرداخت وجه چک یک مزیتی برای صادرکننده قائل مي‌شود اما اینطور نیست که امکان اقدام همزمان حقوقی و کیفری وجود نداشته باشد.
شما می‌توانید همزمان با شکایت کیفری و بررسي پرونده در دادسرا، مطالبه وجه چک را از نظر حقوقي هم پيگيري كنيد. یا اگر چکی وصف کیفری داشت و شما اول مسیر حقوقی را شروع کردید و تا جایی پیش رفتید اما نتیجه‌ای نگرفتید، می‌توانید شکایت کیفری را هم همزمان با شکایت حقوقی (در حالی که پرونده در دادگاه حقوقی باز است) به ثبت برسانید و پرونده را از طریق دادسرا هم پیگیری کنید.
پیش از هر اقدامی باید این نکته را مد نظر داشته باشید که چک‌های صیادی این قابلیت را دارند که در موردشان اجراییه مستقیم صادر و به واحد اجرای احکام فرستاده شوند. بنابراین حتما در این خصوص با وکیلی که در این زمینه اشراف کافی دارد مشورت کنید تا با توجه به شخصیت صادرکننده، نوع چک و زمان برگشت خوردن آن (که هر کدام شرایط خاصی ایجاد می‌کنند یا محدودیت‌هایی به وجود می‌آورند) بهترین روش ممکن را انتخاب کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با شماره‌های مندرج در سایت تماس بگیرید و از مشاوره حضوری، تلفنی و آنلاین مهدی نائینی، وکیل پایه یک دادگستری بهره‌مند شوید.
