نحوه خروج مدیرعامل از شرکت و تفویض اختیار هیئت مدیره
خروج مدیرعامل از شرکت یکی از موضوعاتی است که ذهن افرادی را که در این سمت مشغول به کارند ولی به هر دلیلی امکان ادامه ندارند به خود مشغول کرده. مدیرعامل کسی است که از طرف هیئت مدیره برای مدیریت و اجرای امور شرکت انتخاب می‌شود. این شغل با مسئولیت‌ها و به تبع آن دردسرهایی همراه است بنابراین طبیعی است که برخی از افراد، این مسئولیت‌های سنگین را تاب نیاورند و بخواهند عطای این شغل را به لقایش ببخشند. البته گاهی این خروج به خواست اعضای هیئت مدیره اتفاق میفتد و به نوعی آن‌ها مدیرعامل متخلف را اخراج می‌کنند یا به دلایلی عذرش را می‌خواهند. چه مدیرعامل استعفا بدهد و چه اخراج شده یا عذرش خواسته شود، در هر حال خروج مدیرعامل از شرکت، قاعده و اصولی دارد که باید رعایت شود.
از طرفی پس از خروج مدیرعامل از شرکت، قاعدتا فرد جدیدی باید به این سمت منصوب و اختیارات به او تفویض شود که این تفویض اختیارات هم با سلسله‌مراتبی همراه است که اگر رعایت نشود مشکلاتی در پی خواهد داشت. در ادامه به نحوه خروج مدیرعامل از شرکت خواهیم پرداخت و چگونگی تفویض اختیارات هیئت مدیره به مدیرعامل بعدی را توضیح خواهیم داد.
مدیرعامل کیست ؟
مدیرعامل، همان طور که از اسمش هم پیداست مدیریت یک شرکت را بر عهده دارد. کسی که به این سمت منصوب می‌شود بیش از سایر اعضای هیئت‌مدیره در برابر اشخاص ثالث مسئولیت دارد. مدیرعامل می‌تواند یکی از اعضای هیئت‌مدیره باشد و یا شخصی خارج از هیئت مدیره (مدیرعامل می‌تواند سهام‌دار شرکت باشد یا سهامی نداشته باشد). در هر حال مدیرعامل شخصی است که برای انجام امور مختلف شرکت حق امضا دارد و به نوعی نماینده شرکت در برابر اشخاص ثالث محسوب می‌شود.
با وجود اینکه هیئت مدیره معمولا یک نفر را به عنوان مدیرعامل انتخاب می‌کنند اما در برخی موارد آن‌ها می‌توانند بیش از یک نفر را نیز برگزینند. البته مدیرعامل باید شخص حقیقی باشد و نمی‌تواند همزمان و به صورت موازی به عنوان رئیس هیئت‌مدیره نیز فعالیت کند مگر اینکه سه چهارم مجمع عمومی شرکت به او رأی بدهند.
مدیرعامل از سوی چه کسی انتخاب و برکنار می‌شود؟
همانطور که گفتیم مدیرعامل توسط هیئت مدیره انتخاب می‌شود و آن‌ها به او حق امضا می‌دهند تا به عنوان نماینده شرکت در برابر اشخاص ثالث وظایفی انجام دهد. بنابراین خود هیئت مدیره هم می‌تواند مدیرعامل را برکنار و عزل نماید. در واقع هیئت‌مدیره هر زمان که بخواهد و به اجماع برسد می‌تواند مدیرعامل را عزل و نصب کند.
مدیرعامل چه ویژگی‌هایی دارد؟
طبیعتا مدیرعامل با توجه به اهمیت و جایگاهی که در سلسله‌مراتب شرکت دارد باید ویژگی‌هایی داشته باشد و هر شخصی نمی‌تواند به این سمت منصوب شود. این ویژگی‌ها عبارتند از:
- محجور یا ورشکسته نباشد.
- برای جرایمی مثل سرقت، کلاهبرداری، خیانت در امانت، تدلیس (فریب در معامله)، اختلاس و تصرف غیرقانونی، برای او حکم قطعی صادر نشده باشد.
- اقداماتی مرتکب نشده باشد که تقصیر و مسئولیتی مدنی متوجهش باشد.
- بدون رعایت شرایط و چهارچوب‌های قانونی و خارج از حدود اختیاراتش وارد معامله یا رقابت با شرکت‌های دیگر نشود.
- اگر قرار است مدیرعامل، رئیس هیئت مدیره هم باشد باید سه چهارم اعضای مجمع شرکت را مجاب کند.
شکایت و خروج مدیرعامل از شرکت با اقامه دعوا
سهام‌داران شرکت می‌توانند در صورت مشاهده تخلف از سوی مدیرعامل، علیه او اقامه دعوا کنند. خواهان (شاکی) در این دعوا شرکت است و دعوای سهام‌داران علیه مدیرعامل باید از طرف شرکت انجام شود. اساسنامه و مجامع شرکت نمی‌توانند حق سهام‌داران برای اقامه دعوا علیه مدیرعامل را از آن‌ها سلب کنند. بنابراین هیئت مدیره و سهام‌داران می‌توانند با اقامه دعوا علیه مدیرعامل متخلف، او را از شرکت اخراج کنند.
ثبت و تغییر مدیرعامل
در صورتی که مدیرعامل شرایط خاص مدیرعاملی را نداشته باشد یا تخلفی انجام بدهد می‌توان او را عزل کرد. حتی در صورتی که تخلفی صورت نگرفته باشد و صرفا دوره و مدت مدیریت او به پایان رسیده باشد و یا امکان ادامه همکاری فراهم نباشد، مدیرعامل می‌تواند تغییر کند. اما به هر حال، خروج و تغییر مدیرعامل از شرکت فرایندی قانونی دارد که باید طی شود. هنگام خروج مدیرعامل از شرکت، ابتدا باید صورت جلسات تغییرات شرکت تنظیم شده و سپس هیئت مدیره برای بررسی این موضوع جلسه‌ای ترتیب داده و مدیرعامل جدید را انتخاب کنند و پس از تنظیم صورت‌جلسه، آن را به اداره ثبت شرکت‌ها تحویل دهند و گزارشش را در روزنامه رسمی شرکت منتشر کنند.
تفويض اختيارات هيئت مديره به مديرعامل
بر اساس ماده 125 لایحه اصلاحی قانون تجارت، مدیر عامل شرکت با توجه به اختیاراتی که توسط هیئت مدیره به او تفویض شده، نماینده شرکت محسوب می‌شود و از طرف شرکت حق امضا دارد. البته در برخی از شرکت‌های سهامی، مدیرعامل و یکی از اعضای هیئت مدیره به اتفاق حق امضاء دارند و یا این که اصلا مدیرعامل حق امضا ندارد که این به نظر خلاف روح ماده مذکور است.
حدود اختیارات مدیرعامل
مطابق ماده 128 لایحه اصلاحی قانون تجارت، باید نام، مشخصات و حدود اختیارات مدیر عامل با ارسال نسخه‌ای از صورت‌جلسه هیئت مدیره به مرجع ثبت شرکت‌ها اعلام شود و پس از ثبت، در روزنامه رسمی شرکت هم منتشر شود. حدود اختیاراتی که هیئت مدیره به مدیرعامل تفویض می‌کند شامل:
- صدور سهام پس از پرداخت مبلغ سهام
- مشخص کردن میزان حق تقدم هر سهم در افزایش سرمایه
- تصویب آیین‌نامه‌های داخلی برای چگونگی مدیریت شرکت
- مشخص کردن تعداد سهام بعد از کاهش اجباری و اختیاری آن
- بررسی میزان پذیره‌نویسی افزایش سرمایه
- نمایندگی شرکت در برابر کلیه اشخاص و ادارات دولتی و موسسات خصوصی
- افتتاح و بستن نمایندگی‌ها یا شعب در هر منطقه‌ای از ایران یا خارج از ایران
- نصب و عزل کلیه کارکنان شرکت
- تصویب بودجه اداره کردن شرکت
- افتتاح حساب به نام شرکت در بانک‌ها و موسسات و استفاده از آن
- دریافت مطالبات شرکت و پرداخت دیون آن از اصل و بهر و متفرعات
- تعهد، ظهر نویسی، قبولی، پرداخت و واخواست برگه‌های تجارتی
- عقد هر گونه قرارداد خرید و فروش و تغییر و تبدیل یا فسخ و اقامه آن
- اقامه و دفاع از هر گونه دعوا (حقوقی و کیفری) یا تسلیم به دعوا یا انصراف از آن با داشتن تمام اختیارات مراجعه به امر دادرسی از حق پژوهش، فرجام مصالحه، تعیین وکیل ثبت شرکت، سازش ادعای جعل نسبت به سند طرف و استرداد سند تعیین داور (با یا بدون اختیار صلح) و مواردی از این دست.
- تعیین میزان استهلاک‌ها
- تنظیم خلاصه صورت دارایی و قرض‌های شرکت و تقدیم آن به بازرس شرکت (هر شش‌ماه یکبار)
- تنظیم صورت دارایی و دیون شرکت پس از انقضای سال مالی و همچنین ترازنامه و حساب عملکرد و حساب سود و زیان شرکت (طبق ماده 232 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت).
- دعوت مجامع عمومی عادی و فوق‌العاده و تعیین دستورجلسه آن‌ها
- پیشنهاد هر نوع اندوخته علاوه بر پنج درصد اندوخته موضوع مواد 140 و 238 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت
- پیشنهاد تقسیم سود بین صاحبین سهام
- پیشنهاد اصلاح اساسنامه (مواقعی که مفید تشخیص داده شود.)
توجه: ممکن است هیئت مدیره همه یا قسمتی از اختیارات ذکرشده در اساسنامه را به مدیر عامل تفویض کند که در این صورت این اختیارات باید در اساسنامه در نظر گرفته شوند و در مرجع ثبت شرکت‌ها به ثبت برسند.
نحوه تفویض اختیارات هیئت مدیره به مدیرعامل
نحوه تفویض اختیارات به مدیرعامل و اینکه مدیرعامل چگونه می‌تواند از این اختیارات استفاده کند مسئله مهمی است که اگر به درستی انجام نشود در محاکم قضایی مشکل‌ساز می‌شود. سایر مراجع ممکن است التفاتی به این قضیه نداشته باشند. چرا که عمدتا در قراردادهایی که مدیران عامل شرکت‌ها با افراد حقیقی و حقوقی تنظیم می‌کنند (در مورد قراردادهای خرید و فروش و واردات و صادرات) این موضوع ممکن است اهمیت چندانی نداشته باشد. اما در محاکم قضایی، قطعا اولین موضوعی که قاضی و وکیل طرف مقابل به آن می‌پردازند مسائل شکلی دادخواست و نحوه تفویض اختیارات است. همانطور که گفتیم، هیئت مدیره از طریق اساسنامه، اختیارات خود را به مدیرعامل منتخب تفویض می‌کند. اما این قضیه کافی نیست و تفویض اختیارات، باید از طریق جلسه خود هیئت مدیره و یا جلسه‌ای که صورت‌جلسه رسمی آن در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رسیده آگهی و منتشر شود. به عبارت دیگر باید سلسله‌مراتب تفویض اختیار به مدیرعامل رعایت شود؛ چرا که در صورتی که این سلسله‌مراتب رعایت نشود، ممکن است دعوای شما در مرحله بدوی به مشکل نخورد اما در مرحله تجدیدنظر (علیرغم اینکه رای بدوی صادره هم به نفع شما بوده)، صرفا به دلیل عدم تفویض اختیار به صورت قانونی، رد شده و حق شما ضایع شود. پس توجه داشته باشید که تفویض اختیار به مدیرعامل را حتما باید از طریق روزنامه رسمی شرکت به ثبت برسانید.
سخن آخر
خروج مدیرعامل از شرکت و نحوه تفویض قانونی اختیارات هیئت مدیره به مدیرعامل، دو موضوع بسیار مهم است که باید به درستی انجام شود تا بعدها از نظر قانونی مشکلی ایجاد نکند. در صورتی که در مورد خروج مدیرعامل فعلی از شرکت و نحوه تفویض اختیارات به مدیرعامل بعدی سئوالی دارید می‌توانید از طریق راه‌های معرفی‌شده در سایت تماس بگیرید و با مهدی نائینی، وکیل پایه‌یک دادگستری مطرح کنید. یک وکیل با تجربه می‌تواند تمام ابهاماتی که در این زمینه دارید برطرف کند.
