توقیف اموال برای چک‌ های صیادی چگونه انجام می‌شود؟

توقیف اموال برای چک برگشتی، ضمانتی اجرایی است که به روابط تجاری میان افراد نظم و قانون می‌بخشد. چک یکی از مهم‌ترین اسنادی است که در معاملات تجاری استفاده می‌شود و اگر فردی بدون داشتن پشتوانه مالی اقدام به صدور چک کند، دارنده چک پس از مراجعه به بانک با حساب خالی مواجه می‌شود. در چنین شرایطی، قانون‌ از دارنده چک حمایت می‌کند. به این صورت که او می‌تواند با اجرا گذاشتن چک، اموال صادرکننده را توقیف کند. اما برای اینکار راه‌های مختلفی وجود دارد که در این مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت.

توقیف اموال برای چک برگشتی از طریق ثبت

یکی از روش‌های رایج برای وصول وجه چک‌های برگشتی قدیمی و جدید، مراجعه به اداره ثبت است. مراحل توقیف کردن دارایی صادرکننده چک با این روش شامل:

1. مراجعه به بانک و دریافت گواهی عدم پرداخت:
   اگر حساب صادرکننده چک موجودی کافی نداشته باشد، بانک گواهی عدم پرداخت صادر می‌کند.
2. مراجعه به اداره ثبت:
   دارنده چک با ارائه گواهی عدم پرداخت و گواهی مطابقت امضا (که باید از بانک بگیرید)، تقاضای صدور اجراییه می‌دهد.
3. توقیف اموال صادرکننده:
   اداره ثبت اموال غیرمنقول یا منقول صادرکننده را (به‌جز مستثنیات دین) توقیف کرده و از محل فروش آن‌ها، وجه چک را پرداخت می‌کند. هزینه اجراییه یعنی ۵ درصد از وجه وصول‌شده نیز کسر خواهد شد. اما اگر دارایی صادرکننده کافی نباشد، دارنده باید دادخواست خود را در دادگاه مطرح کند.

نکته مهم: تنها دارنده چک یعنی اولین کسی که برای وصول مبلغ چک به بانک مراجعه کرده می‌تواند تقاضای صدور اجراییه داشته باشد. همچنین اجراییه، تنها علیه صادرکننده چک صادر می‌شود. بنابراین برای شکایت از ضامن و ظهرنویس باید به دادگاه عمومی مراجعه کرد.

توقیف کردن اموال برای چک برگشتی از راه شکایت کیفری

در مواردی که صدور چک با نیت سوء یا بدون پشتوانه مالی باشد، می‌توان از طریق شکایت کیفری اقدام به توقیف کردن اموال صادرکننده کرد. نکته مهم این است که برای شکایت کیفری از چک برگشتی، باید در دادسرای حوزه‌ای که بانک صادرکننده گواهی عدم پرداخت در آن قرار دارد، اقدام کنید. البته برای اقدام کیفری روی چک، چک باید به‌روز باشد، دارنده چک ظرف 6 ماه از تاریخ صدور، گواهی عدم پرداخت دریافت کند و شکایت کیفری باید در عرض ۶ ماه پس از دریافت گواهی عدم پرداخت انجام شود. همچنین چک نباید ضمانتی باشد یا منوط به انجام شرط خاصی شود. سایر شرایط  را در مقاله تفاوت چک کیفری و حقوقی بخوانید.

مراحل شکایت کیفری از چک برگشتی

1. ثبت نام در سامانه ثنا:

ابتدا باید در سامانه ثنا ثبت نام کرده و نوبت از دفاتر خدمات قضایی دریافت کنید.

2. مراجعه به دفاتر خدمات قضایی:

پس از دریافت نوبت، باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کنید.

3. ­­­­ارائه مدارک مورد نیاز:

در این مرحله، باید اسناد هویتی و مدارک دال بر اثبات ادعای خود را به همراه داشته باشید.

4. پیگیری شکایت:

پس از ثبت شکایت، می‌توانید از طریق حساب کاربری خود در سامانه ثنا، مراحل پیگیری پرونده مانند ابلاغیه‌ها و دیگر مستندات را مشاهده و پیگیری کنید.

توجه:‌ در صورت شکایت از صادرکننده چک برگشتی، دادسرا تنها به جرم صدور چک بلامحل رسیدگی می‌کند. اما برای دریافت مبلغ چک و وجه آن، نیاز به شکایت جداگانه و ارائه دادخواست مطالبه طلب وجود دارد. برای این که علاوه بر مجازات صادرکننده چک، مبلغ چک نیز پرداخت شود، باید فرم دادخواست مطالبه طلب را دریافت کرده و به دفتر دادگاه حقوقی تحویل دهید. پس از بررسی دادگاه، در صورت احراز طلب، حکم به پرداخت آن صادر خواهد شد.

توقیف اموال چک برگشتی از راه شکایت حقوقی

اگر چک به دلایلی قابل پیگیری کیفری نباشد (مانند چک سفید امضا، چک مدت‌دار یا بدون تاریخ و ضمانتی)، دارنده چک وصول وجه چک باید شکایت حقوقی ثبت کند. این روش هیچ محدودیتی از نظر زمانی ندارد و هم برای چک های قدیمی کاربرد دارد هم برای چک‌ های جدید صیادی.

مراحل شکایت حقوقی چک

1. ثبت دادخواست در دادگاه عمومی:
   ارائه مدارک شامل کپی چک، گواهی عدم پرداخت و توضیحات مربوط.
2. بررسی دادگاه و صدور حکم:
   قاضی پس از بررسی مدارک، حکم توقیف اموال صادرکننده را صادر می‌کند.
3. اجرای حکم:
   اموال غیرمنقول یا منقول فرد توقیف و به مزایده گذاشته می‌شود.

توقیف اموال برای چک های صیادی از طریق اجراییه مستقیم

یکی از تفاوت‌های چک‌های صیادی با چک‌ های قدیمی این است که چک‌های صیادی به دلیل سیستم یکپارچه و کد رهگیری، امکان صدور اجراییه مستقیم (بدون جلسه رسیدگی) دارند (این امکان برای چک‌های قدیمی غیرصیادی وجود ندارد). بنابراین برای توقیف اموال برای چک های صیادی می‌توان از این روش استفاده کرد.

مراحل اجراییه مستقیم چک های صیاد

مراحل صدور اجراییه مستقیم چک صیادی به این شرح می‌باشد:

1. دریافت گواهی عدم پرداخت: مثل ۳ روش قبل اگر حساب فرد صادرکننده چک موجودی نداشته باشد، دارنده از بانک گواهی عدم پرداخت می‌گیرد. برای پیگیری چک صیادی، وجود کد رهگیری در گواهی عدم پرداخت ضروری است.
2. دادخواست مطالبه وجه چک: بعد از دریافت گواهی عدم پرداخت، می‌توان دادخواست مطالبه وجه چک را ثبت کرد. در این مرحله مدارکی مثل کپی چک، گواهی عدم پرداخت همراه با کد رهگیری توسط دارنده چک و یا وکیل، به دادگاه ارائه می‌شود.
3. صدور اجراییه: بعد از ثبت درخواست صدور اجراییه برای چک‌های صیادی، پرونده به دادگاه ارجاع می‌شود و در صورتی که مدارک کامل باشند (یعنی تصویر پشت و روی چک و گواهی عدم پرداخت اسکن و برای دادگاه ارسال شده باشد) و قاضی تشخیص بدهد هیچگونه ایرادی در خصوص اسناد ارائه‌شده وجود ندارد، دستور صدور اجراییه را صادر می‌کند. البته ممکن است قاضی بخواهد اصل چک را نیز رؤیت کند. که در این صورت مدیر شعبه خواسته قاضی را به دارنده ابلاغ می‌کند و از او می‌خواهد اصل چک را برای رویت قاضی به شعبه ببرد. بعد از اینکه اصل چک رویت شد بدون برگزاری جلسه رسیدگی، دستور صدور اجراییه صادر می‌شود. با صدور اجراییه، صادر کننده باید طی مدت ۱۰روز، وجه چک را پرداخت کند.
4. درخواست تشکیل پرونده اجرایی: اگر صادرکننده پس از ۱۰روز وجه چک را پرداخت نکند، دارنده قانونا می‌تواند درخواست تشکیل پرونده اجرایی کند (دقت کنید که این درخواست به دلیل تشابه اسمی با درخواست صدور اجراییه، اشتباه گرفته نشود). به این صورت که مدیر دفتر، یک نسخه از اجراییه و رای صادره را به دارنده می‌دهد و یک نامه هم برای اجرای احکام ارسال می‌کند و به این ترتیب پرونده وارد مرحله اجرای دادگاه می‌شود. در این مرحله امکان توقیف اموال و صدور برگ جلب برای محکوم علیه که چک بلامحل صادر کرده وجود دارد.

تا اینجای مقاله اصل مطلب را گفتیم و با ۴ روش توقیف کردن اموال صادرکننده چک بی محل آشنا شدید. در ادامه جزئیات بیشتری در این خصوص خواهید خواند.

مزایده اموال توقیفی بابت چک برگشتی

پس از طی مراحل توقیف، ارزیابی و نگهداری اموال توقیف شده، نوبت به فروش آنها می‌رسد.

مراحل مزایده اموال منقول و غیرمنقول

مراحل مزایده شامل ۳ مرحله است:

1. ارزیابی اموال توقیف ‌شده توسط کارشناسان رسمی.
2. انتشار آگهی مزایده در روزنامه‌های محلی.
3. برگزاری جلسه مزایده و فروش اموال به بالاترین پیشنهاد.

نکته: در صورت عدم وجود خریدار، مزایده مجدداً برگزار می‌شود.

قوانین مربوط به فروش اموال توقیف شده از صادرکننده چک بی محل

توقیف و مزایده اموال بدهکار به سادگی انجام نمی‌شود و کلی ماده و تبصره در این خصوص وجود دارد که هم نحوه انجام کار و هم موارد و احتمالاتی را که با آن‌ها روبرو خواهید شد، پیش‌بینی کرده‌اند.

ماده ۱۱۳ قانون اجرای احکام مدنی در مورد نحوه فروش اموال

این ماده نحوه فروش اموال توقیف شده را مشخص می‌کند:

• در صورت توافق محکوم‌له و محکوم‌علیه در مورد محل و زمان فروش، طبق توافق عمل می‌شود.
• در صورت عدم توافق، دادورز مطابق با مواد بعد اقدام می‌کند.
• فروش اموال از طریق مزایده انجام می‌شود.

نظریه مشورتی شماره ۵۰۳۲/۷ مورخ ۳۰/۵/۱۳۷۹ در این خصوص بیان می‌کند:

• قاضی مجری حکم باید قانون را رعایت کند.
• قانون روش‌های مختلفی برای انتشار آگهی مزایده با توجه به قیمت اموال پیش‌بینی کرده است.
• تغییر مبلغ آگهی به استناد نرخ تورم از جانب اجرای احکام وجاهت قانونی ندارد.

توجه: عملیات مزایده توسط واحد اجرای احکام صورت می‌گیرد.

ماده ۱۱۵ قانون اجرای احکام مدنی در مورد محل فروش دارایی ها

این ماده محل فروش اموال منقول را مشخص می‌کند. بر اساس ماده ۱۱۵:

• اگر دولت یا شهرداری محلی برای فروش اموال معین کرده باشد، فروش در آن محل انجام می‌شود.
• اگر محل‌های متعددی معین شده باشد، محل فروش به ترجیح منافع محکوم‌علیه و تشخیص مدیر اجرا انتخاب می‌شود.
• اگر محلی توسط دولت یا شهرداری معین نشده باشد، محل فروش توسط مدیر اجرا تعیین می‌شود.

نظریه مشورتی شماره ۸۸۲/۹۲/۷ مورخ ۱۴/۵/۱۳۹۲ در خصوص این ماده بیان می‌کند:

• اگر سهام قابل عرضه در بورس باشد، باید در بورس عرضه و فروخته شود.
• واگذاری سهام به مبلغ اسمی فاقد وجاهت قانونی است.
• واگذاری سهام محکوم‌له تابع مقررات ماده ۳۱ قانون اجرای احکام مدنی ۱۳۵۶ است.
• متزلزل بودن ارزش سهام تاثیری در اجرای این مقررات ندارد.
• محل مزایده و فروش اموال منقول در ماده ۱۱۵ مشخص شده است.
• در مواردی که حمل اموال به محل دیگر مخارج زیادی داشته باشد، اموال در همان محل توقیف به فروش می‌رسند.
• زمان فروش توسط مدیر اجرا با توجه به کمیت و کیفیت اموال تعیین و آگهی می‌شود.

ماده ۱۳۲ قانون اجرای احکام مدنی در خصوص عدم وجود خریدار در مزایده دوم

در صورت عدم وجود خریدار در مزایده دوم طبق ماده ۱۳۲ قانون اجرای احکام مدنی:

در صورت عدم وجود خریدار در مزایده دوم و عدم تمایل محکوم‌له به قبول مال به قیمت کارشناسی، مال به محکوم‌علیه مسترد می‌شود. این حالت در مورد اموالی که فروش آنها دشوار است رخ می‌دهد. مثلا دستگاه‌های تولیدی که انحصاراً در اختیار شرکت محکوم‌علیه باشد.

ماده ۱۳۵ قانون اجرای احکام مدنی در مورد اموال مازاد بر بدهی

تکلیف اموال مازاد بر بدهی بدهکار چک طبق ماده ۱۳۵ قانون اجرای احکام مدنی به این صورت است که:

در صورت کافی بودن قسمتی از اموال برای پرداخت محکوم‌به و هزینه‌های اجرایی، بقیه اموال فروخته نمی‌شود و به صاحب آن مسترد می‌شود.

ماده ۱۳۶ قانون اجرای احکام مدنی در خصوص ابطال و تجدید عملیات مزایده

طبق ماده ۱۳۶ قانون اجرای احکام مدنی، در صورت عدم رعایت تشریفات قانونی در مزایده، امکان ابطال و تجدید آن وجود دارد.

موارد ابطال مزایده

مواردی که موجب باطل شدن مزایده اموال صادرکننده چک برگشتی است شامل مواردی مثل:

• عدم تطابق روز، ساعت و محل مزایده با آگهی
• ممانعت غیرقانونی از خرید
• عدم حضور نماینده دادسرا
• ممنوعیت خریدار طبق ماده ۱۲۷
• مهلت شکایت برای ابطال مزایده: یک هفته از تاریخ فروش
• تکلیف مال تا زمان صدور رای: عدم تسلیم به خریدار

دارایی هایی که از توقیف مستثنی هستند

همه اموال و دارایی‌های شخص بدهکار چک قابل توقیف نیست که در قانون به اصطلاح به این اموال مستثنیات دین می‌گویند و شامل موارد زیر است:

• مسکن مورد نیاز محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل او
• وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه‌وران، کشاورزان و سایر اشخاصی که وسیله امرار معاش محکوم‌علیه و افراد تحت تکفل او می‌باشد.
• آذوقه موجود به قدر احتیاج یک ماهه محکوم‌علیه و افراد واجب‌النفقه او
• لباس و اشیاء و اسبابی که برای رفع حوائج ضروری محکوم‌علیه و خانواده او لازم است

با اثبات موارد بالا می‌توان از توقیف شدن اموال صادرکننده چک بلامحل جلوگیری کرد. البته این قضیه به معنی از بین رفتن دین نیست. در صورتی که مالی برای توقیف پیدا نشود شخص بدهکار باید دادخواست اعسار از پرداخت چک را تقدیم دادگاه کند و وجه چک را به صورت قسطی بپردازد.

نکات مهم در خصوص توقیف و مزایده مال صادرکننده چک

نکات بیشتری که باید در مورد مزایده و توقیف مال صادرکننده چک برگشتی بدانید عبارت‌اند از:

• برنده مزایده یک ماه فرصت دارد تا تمام مبلغ را تادیه نماید.
• در صورت کافی بودن قسمتی از اموال برای پرداخت بدهی، بقیه اموال به صاحب آن مسترد می‌شود.
• در صورت عدم رعایت تشریفات قانونی در مزایده، امکان ابطال و تجدید آن وجود دارد.
• اگر صادرکننده چک ظرف دو ماه بدهی خود را تسویه کند، از فروش زمین صادرکننده چک بلامحل جلوگیری می‌شود.
• در صورت مشاع بودن ملک، فقط سهم محکوم‌علیه به فروش می‌رسد.
• در صورت امتناع محکوم‌علیه از امضای سند انتقال، نماینده دادگاه سند را امضا می‌کند.
• در خصوص اموال غیرمنقول ثبت شده، توقیف به اداره ثبت محل وقوع ملک ابلاغ می‌شود.
• در خصوص اموال غیرمنقول ثبت نشده، مراتب توقیف به تصرف کننده ملک ابلاغ می‌شود.
• در صورت عدم تمایل محکوم‌له به قبول ملک در مزایده، ملک به بالاترین پیشنهاد دهنده فروخته می‌شود.
• در صورت عدم پرداخت ثمن معامله توسط برنده مزایده، ضمانت‌های او به نفع محکوم‌له ضبط می‌شود.
• پیگیری امور اجرای احکام به دلیل تخصصی بودن آن، بهتر است به متخصصان این حوزه سپرده شود.

سخن آخر

با تصویب قانون جدید چک (مصوب آبان ۱۳۹۷)، وصول چک صیادی نسبت به گذشته آسان‌تر شده و افراد صادرکننده هم نسبت به صدور چک با احتیاط بیشتری عمل می‌کنند چرا که هر چک صیادی دارای یک شماره منحصر به ‌فرد یا شناسه یکتاست که امکان استعلام اعتبار صادرکننده را فراهم می‌کند.

اما با این حال صدور چک بلامحل همچنان یک معضل بزرگ است و طی کردن مراحل قانونی وصول و روش مناسب توقیف اموال نیز کاری پیچیده. بنابراین بهتر است پیش از هر اقدامی با یک وکیل متخصص در امور بانکی مشورت کنید. در صورتی که در مورد توقیف اموال برای چک صیادی سوال با ابهامی دارید، کافی است با راه‌های ارتباطی معرفی‌شده در سایت تماس بگیرید و از مشاوره حقوقی مهری نائینی، وکیل پایه‌یک دادگستری استفاده کنید.

سوالات متداول

مدت زمان توقیف اموال برای چک برگشتی چقدر است؟
پس از شکایت به صادرکننده چک (بدهکار)، یک مهلت ۱۰ روزه به وی داده می‌شود تا وجه چک برگشتی را پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت در این مدت، اموال صادرکننده توقیف خواهد شد.

سریع ترین راه توقیف اموال برای چک برگشتی چیست؟
اگر چک صیادی است بهترین راه اجراییه مستقیم است اما اگر چک روز است می‌توان برای مجازات صادرکننده به شکایت کیفری متوسل شد.

بهترین روش توقیف اموال برای چک برگشتی کدام روش است؟
بهترین روش اقدام روی چک و توقیف اموال صادرکننده بستگی به شرایط چک دارد. مثلا اگر چک صیادی است بهترین راه وصول وجه چک اقدام برای اجراییه مستقیم است. اما اگر چک روز است می‌توان درخواست جلب داد و شکایت کیفری کرد.

آیا اقدام همزمان کیفری و حقوقی برای توقیف اموال امکان‌پذیر است؟
بله اگر چک شرایط لازم را داشته باشد می‌توان برای دریافت وجه و مجازات صادرکننده هر دو اقدام را به طور همزمان پیگیری کرد.

چه اموالی قابل توقیف هستند؟
تمام اموالی که در مالکیت بدهکار قرار دارند، قابل توقیف هستند. اما اگر ثابت شود که برخی از این اموال جزو مستثنیات دین هستند (مانند مسکن ضروری یا وسایل کار)، از توقیف خارج می‌شوند.

هزینه توقیف اموال در چک برگشتی چقدر است؟
در صورت درخواست توقیف اموال، باید ۳/۵ درصد از مبلغ یا ارزش مال به عنوان هزینه دادرسی به دادگاه پرداخت شود. همچنین، هزینه توقیف مال برابر با هزینه دعوای غیرمالی است.

معایب وصول چک از طریق اجرای ثبت چیست؟
اجرای ثبت تنها در صورتی دستور اجرایی صادر می‌کند که بانک گواهی عدم پرداخت را همراه با تایید امضای چک صادرکننده ارائه دهد. در غیر این صورت، لازم است به دادگاه مراجعه شود. یکی دیگر از معایب این روش، هزینه‌بر بودن آن است؛ زیرا اجرای ثبت معادل ۵ درصد مبلغ چک هزینه دارد.

 

چک