توقیف اموال برای چک های صیادی چگونه انجام می‌شود؟
توقیف اموال برای چک‌های صیادی، ضمانتی اجرایی است که به روابط تجاری میان افراد نظم و قانون می‌بخشد. چک یکی از مهم‌ترین اسنادی است که در معاملات تجاری استفاده می‌شود و اگر فردی بدون داشتن پشتوانه مالی اقدام به صدور چک کند، دارنده چک پس از مراجعه به بانک با حساب خالی مواجه می‌شود. در چنین شرایطی، قانون از دارنده چک حمایت می‌کند. به این صورت که او می‌تواند برای وصول وجه چک، اموال صادرکننده را توقیف کند. اما برای اینکار راه‌های مختلفی وجود دارد که در این مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت.
توقیف اموال برای چک برگشتی از طریق اجرای ثبت
برای توقیف اموال چک برگشتی از طریق اجرای ثبت، ابتدا شخص دارنده چک باید به بانک مراجعه کند. بانک موجودی حساب صادرکننده را بررسی می‌کند. اگر موجودی کافی باشد، وجه چک پرداخت می‌شود اما اگر موجودی کافی نباشد، گواهی عدم پرداخت وجه چک صادر می‌شود. دارنده همراه این گواهی و گواهی مطابقت امضا صادرکننده (که آن را هم از بانک می‌گیرد)، به اداره ثبت مراجعه می‌کند و تقاضای صدور اجراییه مطالبه وجه چک را ارائه می‌کند.
اداره ثبت پس از بررسی دارایی‌های شخص صادرکننده (چنانچه دارایی‌های او از مستثنیات دین نباشند) آن‌ها را توقیف می‌کند و از محل فروش اموال وجه چک تسویه می‌شود (هزینه اجراییه یعنی ۵ درصد از وجه وصول‌شده نیز کسر خواهد شد). اما اگر دارایی صادرکننده کافی نباشد، دارنده باید دادخواست خود را در دادگاه مطرح کند.
توجه: تنها دارنده چک یعنی اولین کسی که برای وصول مبلغ چک به بانک مراجعه کرده می‌تواند تقاضای صدور اجراییه داشته باشد. همچنین اجراییه، تنها علیه صادرکننده چک صادر می‌شود. بنابراین برای شکایت از ضامن و ظهرنویس باید به دادگاه عمومی مراجعه کرد.
توقیف اموال برای چک برگشتی از راه شکایت کیفری
شکایت کیفری برای وصول وجه چک زمانی مطرح می‌شود که جرمی صورت گرفته باشد. در صورتی که موجودی حساب صادرکننده چک ناکافی باشد و اقدام به صدور چک کند مجرم شناخته می‌شود. همچنین اگر او چک را با آگاهی از مسدودبودن حسابش صادر کرده باشد مجرم است.
توجه: برای شکایت کیفری از چک برگشتی شرایط دیگری هم در نظر گرفته شده مثلا اینکه چک به روز باشد و دارنده آن ظرف مدت ۶ ماه هم برای دریافت گواهی عدم پرداخت و هم شکایت کیفری اقدام کند. همچنین چک ضمانتی هم نباشد و پرداختش منوط به امری نشده باشد.
توقیف اموال برای چک برگشتی از راه شکایت حقوقی
گاهی چک یک چک حقوقی است و نمی‌توان آن را از طریق دادگاه کیفری پیگیری کرد. در این شرایط برای توقیف اموال صادرکننده باید به دادگاه عمومی مراجعه کرد. مواردی که چک حقوقی محسوب می‌شود عبارتند از:
- دارنده چک ظرف ۶ ماه برای دریافت گواهی عدم پرداخت و ثبت شکایت قانونی اقدامی نکرده باشد.
- چک سفید امضا
- اگر چک برای ضمانتباشد و در متن یا پشت آن قید ضمانت آورده شده باشد.
- اگر چک مربوط به معاملات نامشروع و غیرمجاز همچون شرط‌بندی و ربا باشد.
- چک بدون تاریخ
- چک مدت‌دار
توقیف اموال برای چک‌های صیادی از طریق اجرای مستقیم چک
چک‌های صیادی را می‌توان از طریق صدور اجراییه مستقیم از دادگاه به اجرا گذشت (بدون جلسه رسیدگی). مراحل اجرای مستقیم چک صیادی به این شرح می‌باشد:
دریافت گواهی عدم پرداخت: اگر حساب فرد صادرکننده چک موجودی نداشته باشد، دارنده از بانک گواهی عدم پرداخت می‌گیرد. (برای پیگیری چک صیادی، وجود کد رهگیری در گواهی عدم پرداخت ضروری است.)
دادخواست مطالبه وجه چک: بعد از دریافت گواهی عدم پرداخت، می‌توان دادخواست مطالبه وجه چک را ثبت کرد. در این مرحله مدارکی مثل کپی چک، گواهی عدم پرداخت همراه با کد رهگیری توسط دارنده چک و یا وکیل، به دادگاه ارائه می‌شود.
صدور اجراییه: بعد از ثبت درخواست صدور اجراییه برای چک‌های صیادی، پرونده به دادگاه ارجاع می‌شود و در صورتی که مدارک کامل باشند (یعنی تصویر پشت و روی چک و گواهی عدم پرداخت اسکن و برای دادگاه ارسال شده باشد) و قاضی تشخیص بدهد هیچگونه ایرادی در خصوص اسناد ارائه‌شده وجود ندارد، دستور صدور اجراییه را صادر می‌کند. البته ممکن است قاضی بخواهد اصل چک را نیز رؤیت کند. که در این صورت مدیر شعبه خواسته قاضی را به دارنده ابلاغ می‌کند و از او می‌خواهد اصل چک را برای رؤیت قاضی به شعبه ببرد. بعد از اینکه اصل چک رؤیت شد بدون برگزاری جلسه رسیدگی، دستور صدور اجراییه صادر می‌شود. با صدور اجراییه، صادرکننده باید طی مدت ۱۰روز، وجه چک را پرداخت کند.
درخواست تشکیل پرونده اجرایی: اگر صادرکننده پس از ۱۰روز وجه چک را پرداخت نکند، دارنده قانونا می‌تواند درخواست تشکیل پرونده اجرایی کند (دقت کنید که این درخواست به دلیل تشابه اسمی با درخواست صدور اجراییه، اشتباه گرفته نشود). به این صورت که مدیر دفتر، یک نسخه از اجراییه و رای صادره را به دارنده می‌دهد و یک نامه هم برای اجرای احکام ارسال می‌کند و به این ترتیب پرونده وارد مرحله اجرای دادگاه می‌شود. در این مرحله امکان توقیف اموال و صدور برگ جلب برای محکوم علیهی که چک بلامحل صادر کرده وجود دارد.
سخن آخر
با تصویب قانون جدید چک (مصوب آبان ۱۳۹۷)، وصول چک صیادی نسبت به گذشته آسان‌تر شده و افراد صادرکننده هم نسبت به صدور چک با احتیاط بیشتری عمل می‌کنند چرا که هر چک صیادی دارای یک شماره منحصر به فرد یا شناسه یکتاست که امکان استعلام اعتبار صادرکننده را فراهم می‌کند.
اما با این حال صدور چک بلامحل همچنان یک معضل بزرگ است و طی کردن مراحل قانونی وصول و روش مناسب توقیف اموال نیز کاری پیچیده. بنابراین بهتر است پیش از هر اقدامی با یک وکیل متخصص در امور بانکی مشورت کنید. در صورتی که در مورد توقیف اموال برای چک صیادی سئوال با ابهامی دارید، کافی است با راه‌های ارتباطی معرفی‌شده در سایت تماس بگیرید و از مشاوره حقوقی مهری نائینی، وکیل پایه‌یک دادگستری استفاده کنید.
