ابراء مهریه چیست و چگونه انجام می شود؟
ابراء مهریه یعنی زوجه با یک سند عادی یا تنظیم‌شده در دفترخانه، زوج را از پرداخت مهریه عهدشده در سند ازدواج مبرا می‌کند؛ یعنی زوج از پرداخت مهریه معاف می‌شود و دیگر تعهدی نسبت به آن ندارد. اما سند ابراء مهریه شرایطی دارد که اگر آن شرایط رعایت نشوند، سند از نظر قانونی وجاهتی نخواهد داشت. در این مطلب، به شرایط قانونی ابراء مهریه خواهیم پرداخت و امکان رجوع یا ابطال آن را نیز بررسی خواهیم کرد.
ابراء مهریه چیست؟
ابراء یا برائت ذمه، اصطلاحی است که در خصوص دیون و تعهدات مالی مطرح می‌شود. قانونا، تعهدات و دیون باید توسط متعهد علیه یا مدیون، اجرا و ادا شوند؛ چرا که در غیر این صورت برای فرد تبعات حقوقی در پی خواهد داشت. این تبعات تا زمانی که دین ادا شود یا داین (طلبکار) مدیون (بدهکار) را ابراء نماید ادامه خواهد داشت.
ابراء یا بری‌الذمه کردن یعنی رهایی متعهد یا مدیون از هر گونه تعهد مالی یا پرداخت دین. این بری کردن از طرف داین رخ می‌دهد. به این شکل که داین بالغ، با رضایت خاطر و در صحت کامل عقل، مدیون یا متعهد را از انجام تعهدات مالی یا پرداخت دیون معاف می‌کند. به نحوی که گویی از ابتدا، دینی در کار نبوده. بنابراین ابراء مهریه یعنی زوجه بالغ در صحت کامل عقل و از روی اختیار و رضایت، زوج را از طریق یک سند عادی یا رسمی از پرداخت مهریه معاف کند.
توجه: از آنجا که ابراء مهریه غیرقابل رجوع است دیگر زوجه نمی‌تواند نسبت به مهریه ادعایی داشته باشد بنابراین زوجه باید در این مورد احتیاط بیشتری به خرج بدهد و خوب به آن فکر کند؛ چرا که یک تصمیم بی‌بازگشت است.
شرایط ابراء مهریه
همانطور که گفتیم ابراء مهریه یک تصمیمی است که راه برگشت ندارد بنابراین طبیعتا قانون‌گذار برای آنکه مطمئن شود این تصمیم در شرایط درستی گرفته شده، تمهیداتی اندیشیده. شرایط ابراء مهریه عبارتند از:
- واجد اهلیت بودنابراء کننده: منظور از اهلیت، عقل داشتن، بالغ بودن و رشد زوجه است. (اهلیت مدیون یا متعهد، یعنی فرد مبرا شده اهمیتی ندارد.)
- قصد و رضایت ابراءکننده: زوجه باید ابراء را از روی رضایت و بدون اکراه و به قصد رها کردن و خلاصی مرد از پرداخت مهریه انجام دهد.
- مشروع بودن جهت و معین بودن موضوع ابراء: هنگام تنظیم سند رسمی یا عادی باید موضوعابراء یعنی معافیت مرد از پرداخت مهریه، به همراه میزان و نوع مهریه مشخص و معین شود و هدف از این تصمیم، هدفی بر خلاف شرع و قانون نباشد.
ابراء مهریه چگونه انجام می‌شود؟
نحوه ابراء مهریه به این صورت است که زوجه (با داشتن شرایط لازم ذکرشده) طی یک سند عادی دست‌نویس یا از طریق تنظیم یک سند رسمی در دفترخانه، صریحا ذکر می‌کند که زوج را از پرداخت مهریه، بری‌الذمه کرده. همانطور که پیش‌تر هم گفتیم، پس از ابراء مهریه، زوجه هیچ‌گونه حقی نسبت به مهریه ندارد و زوج هم هیچ تعهدی به پرداخت نخواهد داشت.
آیا ابراء مهریه قابل رجوع است؟
به طور کلی، قانون‌گذار، رجوع از ابراء نسبت به دیون و تعهدات مالی، اعم از مهریه یا قرض را ممکن نمی‌داند. بنابراین، چنانچه زوجه، طرف مقابل را بری‌الذمه کرده باشد، به هیچ عنوان نمی‌تواند از تصمیمش بازگردد.
ابراء مهریه با سند عادی و یا رسمی
ابراء مهریه با وجود حساسیتی که دارد اما چندان پیچیده نیست. در واقع ابراء مهریه به دو شکل انجام می‌شود:
- ابراء مهریه با سند عادی: ابراء مهریهبا سند عادی یعنی زوج و زوجه با یک دست نوشته و در صورت امکان در حضور شهود، سندی مبنی بر ابراء مهریه تهیه می‌کنند. در این سند، علاوه بر مشخصات هویتی طرفین (ابراء کننده و ابراء شونده)، میزان مهریه، نوع آن و شماره سند نکاحیه مرقوم می‌شود. همچنین در این سند باید به اختیار و رضایت و در صحت عقل، رشد و بالغ بودن زوجه نیز اشاره کرد و در نهایت زوج را از پرداخت تمام یا بخشی از مهریه مندرج در سند ازدواج، مبرا ساخت. بدیهی است در صورتی که سند در حضور شهود نوشته می‌شود، آن‌ها نیز با ذکر تاریخ، سند دست‌نویس را امضا می‌کنند.
- ابراء مهریه با سند رسمی: در این حالت، طرفین (زوج و زوجه) با همراه داشتن مدارک لازم (مدارک هویتی و سند ازدواج) به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه می‌کنند و پس از پرداخت هزینه تنظیم سند رسمیابراء مهریه و گرفتن امضای زوجه، عملیات ابراء مهریه را انجام می‌دهند و سند رسمی آن را دریافت می‌کنند.
مطالبه مجدد مهریه با وجود تنظیم سند عادی ابراء مهریه
گاهی علیرغم پرداخت مهریه و دریافت رسید و حتی سند صلح ممکن است زوجه مجددا مهریه را از طریق دفاتر ثبتی به اجرا گذاشته و اموال زوج را توقیف کند. با اینکه عجیب به نظر می‌رسد اما واقعا مواردی وجود داشته که مثلا زوجه مهریه را صلح کرده و با وجود سند صلح باز هم از طریق اجرای ثبت، اموال زوج را برای مهریه توقیف کرده. بنابراین اشخاصی که پیش از طرح دعوا قصد دارند مهریه همسرشان را بپردازند، برای پیشگیری از وقوع چنین اتفاقی باید پرداخت مهریه را به صورت رسمی به ثبت برسانند. چرا که صرف تنظیم سند عادی با امضای طرفین و حتی امضای شهود، برای اجرای ثبت کافی نیست؛ ادارات ثبت اسناد رسمی همانطور که از نامشان هم پیداست، تنها اسناد رسمی را به عنوان سند پرداخت مهریه به رسمیت می‌شناسند. بنابراین توصیه می‌کنیم در صورت پرداخت مهریه، سند ابراء را به صورت رسمی از دفاتر ثبتی بگیرید (حتی اقرار به پرداخت مهریه هم کافی است). در غیر این صورت اگر زوجه مجددا مهریه را به اجرا بگذارد، شما باید سند عادی را به تنفیذ (تایید) دادگاه برسانید و ثابت کنید که مهریه را پرداخت کرده‌اید. دادگاه سند عادی را بررسی می‌کند و چنانچه اعتبار سند احراز شود، جلوی اجرای مهریه گرفته می‌شود.
ابطال سند رسمی ابراء مهریه
قانون‌گذار، امکان ابطال اسناد رسمی را در قانون پیش‌بینی کرده و ابطال سند رسمی ابراء مهریه نیز از این قاعده مستثنی نیست. ابطال سند رسمی ابراء مهریه در دو حالت ممکن است:
- اثبات جعلی بودن سند تنظیم‌شده
- اثبات اینکه زوجه هنگام تنظیم سند ابراء از شرایط لازم (مثلا از اهلیت قانونی یعنی رضایت، اختیار، عقل و بلوغ کافی) برخوردار نبوده.
در چنین شرایطی، زوجه یا وکیلش می‌توانند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، نسبت به تنظیم و ثبت دادخواست ابطال سند رسمی ابراء مهریه اقدام نموده و با ارائه ادله محکمه‌پسند مبنی بر فقدان شرایط لازم هنگام تنظیم سند ابراء یا جعلی بودن آن، حکم ابطال سند رسمی ابراء مهریه را بگیرند.
سخن پایانی
ابراء مهریه یکی از راه‌هایی است که زوج به وسیله آن از زیر دین مهریه خارج می‌شود. سند ابراء به دو صورت عادی (دست‌نویس) یا رسمی تنظیم می‌شود. چه سند عادی باشد و چه رسمی، در هر حال شرایطی دارد که باید رعایت شود چرا که در غیر این صورت، اعتبار آن از بین می‌رود. اگر برای تنظیم سند ابراء نیاز به مشاوره دارید کافی است با راه‌های ارتباطی معرفی‌شده در سایت تماس بگیرید و از مشاوره حقوقی مهدی نائینی، وکیل پایه‌یک دادگستری استفاده کنید. یک وکیل متخصص در دعاوی خانواده کمک می‌کند تمام اسناد و اقرارنامه‌های مربوط به مهریه درست و اصولی تنظیم شوند تا در آینده مشکلی برایتان به وجود نیاید.
