زمانی که به عنوان مشتری برای اخذ تسهیلات به بانک مراجعه می‌کنید، بانک در ازای تسهیلات از شما تضامینی دریافت می‌کند. این یک روال طبیعی است و در صورتی که آگاهانه انجام شود و در قراردادها درج کنید که این تضامین بابت کدام قراردادها داده شده‌اند، معمولا مشکلی پیش نمی‌آید اما گاهی ممکن است بر اثر بی اطلاعی تضامینی بدهید که برایتان مشکل‌ساز شود.
انواع قراردادهای بانکی
قراردادهای بانکی انواع مختلفی دارند؛ مهم‌ترین انواع این قراردادها عبارتند از:
الف) عقود مبادله‌ای: عقود مبادله‌ای قراردادهایی هستند که در آنها بین بانک و مشتری، رابطه بدهکار و بستانکار برقرار است. سود موردنظر در این قراردادها در زمان انعقاد به طور قطعی ذکر می‌گردد. در این قراردادها بانک روی نحوه به‌کارگیری تسهیلات نظارتی ندارد و نیت وام گیرنده برایش ملاک نیست و همان فاکتور و یا صحت ظاهری اسناد کافی است تا بانک قرارداد را امضا کند. انواع عقود مبادله‌ای عبارتند از:
- خرید دین یا همان خریداوراق و اسناد تجاری با بهایی کمتر از مبلغ اسمی.
- جعاله که در فقه و حقوق ایران عقدی است که طی آن شخصی در برابر دریافت اجرت یا پاداشی به انجام کاری ملزم می‌گردد.
- اجاره به شرط تملیک کهبه موجب آن مورد معامله اجاره داده می‌شود به شرطی که مالکیت مورد معامله در پایان مدت اجاره به مستاجر منتقل شود (البته در صورت انجام تمامی تعهدات توسط مستاجر).
- فروش اقساطی یا همان واگذاری عین به بهای معلوم به غیر به ترتیبی که تمام یا قسمتی از بهای مزبور بهاقساط مساوی یا غیر مساوی در سررسیدهای معینی تسویه شود.
- سلف قراردادی است که در آن فروشنده بخشی از دارایی پایه را در ازای بهای نقد و مطابق قرارداد سلف می‌فروشد تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم کند.
- مرابحه در این نوع معامله شخص معامله‌کننده با گرفتن مقداری از سود، معامله را به دیگری واگذار می‌کند.
- استصناعقراردادی است که در آن کالایی با بیان اوصاف و مشخصاتش سفارش داده می‌شود تا سازنده پس از تهیه مواد اولیه در مدتی معین، کالای مورد نظر را ساخته و تحویل مشتری دهد.
ب) عقود مشارکتی: وقتی بانک در ازای تسهیلات، در سود فعالیت اقتصادی شما شریک شود قرارداد از نوع مشارکتی است. برخی از انواع عقود مشارکتی عبارتند از:
- مشارکت مدنی:درآمیختن سهم الشرکه نقدی و یا غیر نقدی متعلق به اشخاص حقیقی یاحقوقی متعدد به نحو مشاع برای انجام کارهای انتفاعی (تولیدی ، بازرگانی و خدماتی ) به مدت محدود و طبق قرارداد.
- مشارکت حقوقی: تأمین قسمتی از سرمایه شرکت‌های سهامی جدید یا خرید قسمتی از سهام شرکت‌های سهامی توسط بانک.
- مضاربه:قراردادی است که میان عامل و صاحب سرمایه ( مالک ) بسته می‌شود و در آن عامل با سرمایه صاحب مال به تجارت پرداخته و در برابر آن به نسبت درصدی در سود با وی شریک می‌شود که البته اگر سودی به دست آید آن را با دارنده مال بر پایه قرارداد تقسیم می‌کند.
ج) عقود تعهدی: دسته‌ای از قراردادهای بانکی که در آنها الزاما پول مبادله نمی‌شود. فقط اگر قرار بوده کاری را در مدتی معین انجام دهید اما موفق نشده‌اید، بانک خسارت احتمالی را پوشش می‌دهد و مبلغی را به عنوان خسارت پرداخت می‌کند. البته شما هم متقابلا به بانک تضمین می‌دهید که درصورت پرداخت خسارت توسط بانک، پول خسارت را برمی‌گردانید. عقود تعهدی نرخ سود هم ندارند. تنها صدور ضمانت نامه بین 2 تا 4 درصد کارمزد دارد که توسط مشتری پرداخت می‌شود.
بررسی موردی یک پرونده عدم همسان سازی تضامین بانکی با قراردادها
در یکی از پرونده های ارجاعی مشتری به بانک مراجعه کرده بود و برای ساخت یک کارگاه، قرارداد مشارکت مدنی بسته بود و در کنارش هم چند فقره قرارداد فروش اقساطی برای تجهیز و نصب دستگاه‌ها‌ی مورد نیاز امضا کرده بود. میزان مبلغ قرارداد مشارکت مدنی یک مبلغ چند ده میلیاردی و مبلغی که برای فروش اقساطی اخذ شده بود کمتر از ۱۰ میلیارد بود. تضامینی هم که بانک از مشتری گرفته بود شامل چک و سفته و ضامن بود که در قرارداد هم ذکر شده بود. منتها اشکالی که وجود داشت این بود که در ضمانت نامه ها و قراردادها درج نشده بود که این ضمانت برای کدام قرارداد است.
در واقع یک قرارداد چند ده میلیاردی داشتیم و یک قرارداد با مبلغ پایین‌تر. در پرونده مذکور، بانک تضامینی را که برای قرارداد مشارکت مدنی گرفته بود در قراردادهای فروش اقساطی بار کرده بود. خوشبختانه با توجه به تفاوت قیمت فاحش تضامین توانستیم دادگاه را مجاب کنیم که این تضمین مربوط به قرارداد مشارکت مدنی بوده است و بانک حق نداشته از آن برای فروش اقساطی استفاده کند. اما ممکن است در قرارداهایی که شما با بانک منعقد می‌کنید این تفاوت قیمت فاحش وجود نداشته باشد و قرارداد به گونه‌ای تنظیم شود که بانک بتواند از آن تضامین برای قرادادهای دیگر هم استفاده کند. بنابراین باید حتما قرادادها را به دقت مطالعه کنید و تضامین را در آن درج کنید یعنی ذکر کنید که این تضمین بابت کدام قرارداد داده شده و جلوی سوءاستفاده‌های احتمالی را بگیرید.
اگر در مورد قراردادها و ضمانت‌های بانکی ابهامی دارید یا سئوالی ذهنتان را مشغول کرده کافی است با شماره‌های مندرج در سایت تماس بگیرید تا برای مشاوره حضوری، تلفنی و آنلاین با مهدی نائینی وکیل پایه یک دادگستری راهنمایی شوید.
