جرم سوءاستفاده از طرح صنعتی و مجازات آن
جرم سوءاستفاده از طرح صنعتی و مجازات آن موضوعی است که برای طراحان صنعتی حیاتی محسوب می‌شود. چرا که طرح‌های صنعتی نیاز به حمایت قانونی دارند. اهمیت حمایت قانونی از طرح‌های صنعتی از چند جنبه قابل بررسی است. اولین جنبه، حفاظت از حقوق مالکیت فکری است؛ طرح‌های صنعتی، به عنوان یکی از انواع مالکیت فکری، نیاز به حفاظت دارند تا در حد امکان از سوءاستفاده و کپی شدن توسط دیگران مصون بمانند. در صورتی که طرح‌های صنعتی مورد حمایت قانونی قرار نگیرند، مالکان آنها قادر به بهره‌برداری از طرح‌هایشان نخواهند بود و این موضوع باعث ضرر اقتصادی و تجاری آنها می‌شود. جنبه دوم، تشویق به نوآوری و تحقیق و توسعه است؛ حمایت قانونی از طرح‌های صنعتی، مالکان آنها را تشویق می‌کند تا بیشتر به نوآوری و تحقیق و توسعه بپردازند. این امر، به توسعه صنایع و افزایش رقابت‌پذیری در کشور کمک می‌کند. جنبه سوم، ایجاد ارزش اقتصادی است؛ طرح‌های صنعتی، به دلیل داشتن ارزش اقتصادی بالا، برای اقتصاد کشور سودمندند. در صورتی که این طرح‌ها مورد حمایت قرار نگیرند، این ارزش اقتصادی از دست خواهد رفت.
بنابراین، از آنجا که حمایت قانونی از طرح‌های صنعتی اهمیت زیادی دارد، تصمیم‌گیرندگان مربوطه به این امر توجه داشته‌اند و قوانین و مقررات لازم را برای حمایت از طرح‌های صنعتی تدوین کرده‌اند. در این مقاله به تفصیل به جرم سوءاستفاده از طرح صنعتی و مجازات آن خواهیم پرداخت.
جرم سوءاستفاده از طرح صنعتی
طرح صنعتی و مشخصاتش در قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، تعریف شده. بر اساس ماده 20 این قانون، طرح صنعتی عبارت است از هر نوع ترکیب خطوط، رنگ‌ها و هر گونه شکل سه‌بعدی (با خطوط، رنگ و یا بدون رنگ)، به طوری که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصول را از حالت صنایع دستی خارج کند.
این طرح‌ها، باید طی تشریفات خاصی به ثبت برسند چون شخص، یک کالای صنعتی را تهیه و تولید کرده و به عبارتی یک طرح جدید و بدیع به وجود آورده، پس باید از او حمایت شود تا سایر افراد نتوانند با کپی کردن این طرح صنعتی از آن منتفع شوند و حقوق او را زیر پا بگذارند. قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 همان قانونی است که حقوق طراحان صنعتی را پوشش می‌دهد. بر اساس ماده 28 این قانون، ثبت طرح صنعتی توسط افراد یا شرکت‌ها، حقوقی را برای آنها ایجاد می‌کند. این حقوق عبارتند از:
الف) بهره‌برداری از هر گونه طرح صنعتی ثبت شده در ایران، مشروط است به موافقت مالک آن.
ب) بهره‌برداری از طرح صنعتی ثبت‌شده، شامل انجام اقداماتی مثل ساخت، فروش و یا وارد کردن اقلام حاوی آن طرح صنعتی.
ج) مالک طرح صنعتی، می‌تواند در دادگاه علیه شخصی که بدون اجازه و موافقت او، اعمال ذکرشده در بند قبل (بند ب) را انجام دهد و یا مرتکب اعمالی شود که در آینده، عادتا موجبات نقض حقوق او (طراح) را فراهم کند، اقامه دعوا کند.
د) مدت اعتبار طرح صنعتي پنج سال از تاريخ تسليم اظهارنامه ثبت آن خواهد بود. اين مدت را مي‌‌توان براي دو دوره پنج‌ساله متوالي ديگر (پس از پرداخت هزينه مربوطه) تمديد کرد. پس از انقضاء هر دوره، يك مهلت شش‌ماهه براي پرداخت هزينه تمديد تعیین می‌شود و جريمه تأخير نیز در نظر گرفته خواهد شد.
توجه: بر اساس ماده 49 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، هرگونه تغيير در مالكيت نام تجاري بايد همراه با انتقال مؤسسه يا بخشي از آن كه با نام مزبور شناخته ميشود، صورت گیرد.
مجازات جرم کپی طرح صنعتی
همانطور که گفتیم، طرح صنعتی برای تولید و توسعه محصولات جدید و نوآورانه اهمیت زیادی دارد و برای همین هم قانون از صاحبین طرح‌های صنعتی حمایت می‌کند و سوءاستفاده از آن را جرم‌انگاری کرده. طبیعتا این جرم مثل هر جرمی مجازاتی دارد. در ماده ۶۱ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، جرم سوءاستفاده از طرح صنعتی دیگران مشخص و برای آن مجازات در نظر گرفته شده. این مجازات به شرح زیر می‌باشد:
هر شخصي كه با علم و از روی عمد مرتكب عملي شود كه طبق مواد (15)، (28) و (40) نقض حقوق به شمار آيد يا طبق ماده (47) عملی غيرقانوني محسوب شود، مجرم شناخته می‌شود و علاوه بر جبران خسارت، به پرداخت جزاي نقدي از ده ميليون (000 /000 /10) ريال تا پنجاه ميليون (00 /000 /50) ريال يا حبس تعزيري از نود و يك روز تا شش‌ماه (يا هر دو مجازات ذکرشده) محكوم ميشود.
سخن آخر
به طور کلی استفاده غیرمجاز از اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری که اشخاص به ثبت رسانده‌اند مجازات کیفری در پی دارد. اگر یک مخترع و طراح، قطعه‌ای صنعتی طراحی کند می‌تواند آن را از طریق ادراه ثبت طرح صنعتی، به ثبت برساند. اما اگر همزمان با ثبت آن طرح و یا حتی قبل از آن، این طرح توسط اشخاص سوء‌استفاده‌گر تولید و تکثیر شود چه؟! در این صورت صاحب طرح این حق را دارد که بر اساس قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری (مواد ۲۸، ۴۹ و ۶۱) شکایت خود را در دادسرای ویژه و تخصصی که مرجع رسیدگی به این جرائم است ثبت کند تا به دست بازپرس یا دادیار رسیدگی‌کننده برسد. اقدامی که در بدو امر انجام می‌شود این است که باید اصل گواهی ثبت طرح صنعتی به رؤیت بازپرس برسد. در صورتی که بازپرس تشخیص دهد که طرح صنعتی مورد سوءاستفاده قرار گرفته، برای خاطی ابلاغیه می‌فرستد و او را به جلسه بازپرسی فرا می‌خواند. اگر خاطی نتواند دفاع موثری از خودش ارائه کند، قطعا علیه او کیفرخواست صادر می‌شود و مطابق قانون مجازات خواهد شد.
اگر در مورد سوءاستفاده از طرح صنعتی نیاز به مشاوره حقوقی دارید، می‌توانید از طریق راه‌های معرفی‌شده در سایت از مشاوره حقوقی مهدی نائینی، وکیل پایه‌یک دادگستری استفاده کنید. یک وکیل متخصص در امور ثبتی هر گونه ابهامی که در این زمینه دارید برطرف می‌کند.
