جرایم رایانه ای و مجازات آن

مجازات مقرر برای جرایم رایانه ای

پیشرفت تکنولوژی و فناوری ارتباطات به همان میزان که به آسایش افراد و راحتی ارتباط آنها کمک میکند تبعات منفی نیز در پی دارد. به طور کلی هر پدیده نو ظهوری در کنار پیامدهای مثبت خویش میتواند دارای پیامدهای منفی نیز باشد، گسترش فضای مجازی و روابط مجازی نیز استثنای بر این موضوع نمیباشد.

گسترش فضای مجازی و تهیه نرم افزارهای مختلف نظیر اینستاگرام، وایبر، لاین، فیس بوک، تلگرام و… در کنار ارتباط جمعی و راحت تر مشکلاتی نیز میتواند پیش بیاید.

برای مثال امکان مزاحمت تلفنی یا فرستادن پیامهای غیر مرتبط یا حک کردن حساب کاربری فردی یا نمونه سازی از کارت بانکی فرد و برداشت پول از حساب وی و…. وجود دارد. حال سوالی که پیش می آید این است که آیا مرجعی هست که به این جرایم رسیدگی کند؟ رفتارهای مذکور جرم انگاری شده اند؟ این رفتارها به چند دسته تقسیم میشوند؟ و….

همه این سوالات در روزمره برای ما پیش میآید و آن زمانی است که فردی به عنوان مزاحم موجبات عدم آسایش ما را فراهم می آورد.

پاسخ

در پاسخ به سوال اول باید گفت جهت رسیدگی به جرایم رایانه ای خوشبختانه مرجع  تخصصی تحت عنوان دادسرای جرایم رایانه ای پیش بینی شده است که سریعا به شکایات مطروحه رسیدگی میکند و در مراجعاتی که بنده شخصا به دادسرای مذکور داشتم سریعا به مراتب شکایت ترتیب اثر داده شده و پرونده به صورت مکتوم به پلیس فتا ارجاع شده است.

پروسه شکایت جرایم کیفری چیست؟

این سوالی است که شاید همه استفاده کنندگان از تلفن همراه و فضای مجازی برایشان پیش آمده باشد، خیلی از ما بارها تصمیم گرفته ایم که از مزاحمان تلفنی که آسایش مارا سلب کرده اند شکایت کنیم اما به دلیل اینکه پاسخ سوال مذکور را نمیدانیم از این کار منصرف میشویم و این در حالی است که شکایت در جرایم رایانه ای مانند سایر جرایم میباشد، مرحله اول نگارش شکواییه است به این ترتیب که در متن شکواییه شرح ماوقع را مینویسیم اینکه چه کسی با چه شماره یا چه حساب کاربری و در کدام برنامه یا سایت ایجاد مزاحمت نموده است و در صورت امکان از صفحه گوشی اسکیرین شات کرده و پرینت گرفته و ضمیمه شکواییه میکنیم. برخلاف سایر پرونده های کیفری که تعداد اسناد و اوراق ضمیمه شکواییه تعداد زیادی دارد در جرایم رایانه ای مزاحمت اوراق ضمیمه تعداد کمی دارد، برای مثال امکان دارد فردی شماره خانمی را در یکی از صفحات اینستاگرام با عنوانی نامناسب قرار دهد، در این مورد فورا صفحه مذکور را اسکیرین شات کنید و ترجیحا پرینت رنگی از آن تهیه کنیدتا ضمیمه شکواییه کنید.

پس از تنظیم شکواییه و معرفی فرد خاطی در آن شکواییه را به دادسرای مربوط به جرایم رایانه ای تقدیم نموده که پس از ثبت آن پرونده را به پلیس فتا جهت پیگیری ارجاع میدهند، پس از اتمام کار و روشن شدن و اثبات موضوع پلیس فتا که واقعا دارای کادری مجرب و کار آزموده میباشد پرونده را به دادسرا جهت اخذ تصمیم و صدور رای میفرستد و دادسرا نیز با توجه به محتویات پرونده تصمیم مقتضی را اتخاذ کرده و پرونده جهت اخذ تصمیم به دادگاه ارجاع میشود.

2- در پاسخ به سوال دوم باید که با توجه به گسترش جرایم رایانه ای و افزایش تعداد شکایت در این زمینه قانونگذار قانونی را تحت عنوان قانون جرایم رایانه ای تدوین نموده است که به بررسی و جرم انگاری رفتارهای مجرمانه در فضای مجازی پرداخته است و اخیرا نیز به انتهای قانون تعزیرات اضافه شده و توجه خاصی به آن میشود.

3- در جواب سوال سوم باید گفت به طور کلی جرایم رایانه ای را میتوان به دو بخش جرایم مالی و غیر مالی تقسیم نمود.

جرایم اینترنتی مالی

الف: جرایم مالی، در این نوع از جرایم که خود به بخش های مختلف تقسیم میشد معمولا بزه دیدگان افرادی هستند که مالی را از دست داده اند و در پی شناسایی مجرم و استرداد وجه از دست رفته میباشند برای مثال یکی از روش های معمول این جرایم از طریق خرید اینترنتی صورت میپذیرد، به نحوی که وقتی کاربر برای خرید محصولی یا برنامه و نرم افزاری روی گزینه خرید کلیک میکند صفحه سایتی که باز میشود صفحه سایت واقعی بانک نیست و صفحه ای است که مجرم آنرا ایجاد کرده فرد اطلاعات کامل کارت خود را جهت خرید وارد میکند و این اطلاعات در آن سایت ذخیره میشود و وقتی مجرم به سایت طراحی شده سرمیزند اطلاعات ذخیره شده را برداشته و به طرق مختلف از کارتی که اطلاعات آنرا برداشته پول دریافت میکند، این روش یکی از معمولترین روش های کلاهبرداری مجازی میباشد و باید دقت کنیم که:

1-فقط از سایت های معتبر خرید اینترنتی انجام بدهیم

2- وقتی وارد صفحه بانک میشویم به آدرسی که در بالای صفحه نوشته شده توجه کنیم که دقیقا آدرس بانک یا سیستم شاپرک باشد.

از دیگر جرایم مالی حالتی است که مجرم با نصب قطعه ای کوچک روی دستگاه پز اطلاعات کارت شما را کپی میکند، وقتی شما کارت عابر بانک خویش را روی دستگاه میکشید آن قطعه که حتی قابل رویت هم نیست اطلاعات کامل کارت شمارا ذخیره میکند و با پیاده کردن آن اطلاعات روی کارت خام مجرم از کارت جدید که متعلق به حساب شما است پول برداشت میکند.

جرایم اینترنتی غیر مالی

ب. جرایم غیر مالی، عمده ترین این جرایم مزاحمت ها میباشد که بیش از ۸۰ درصد از شکات این جرایم خانم ها میباشند، ممکن است فردی با فرستادن پیام های غیر اخلاقی یا عکس یا فیلمهای مستهجن برای شما مزاحمت ایجاد کند، یا شماره تلفن شمارا در فضای مجازی با عناوین نامناسب پخش کند، یا اینکه به نام شما صفحه ای ایجاد کند و مطالب نامرتبطی در آن قرار دهد، یا عکس ها و اطلاعات شخصی شمارا در معرض دید عموم قرار دهدو ده ها مورد دیگر که همه آنها جرم انگاری شده اند، بیشترین مراجعات به دادسرای جرایم رایانه ای مربوط به مزاحمت ها میباشد که اکثرا افراد مبتلابه خانمها میباشند، پیگیری این امور کار دشواری نیست و چه بسا امکان برهم خوردن زندگی فرد به سبب بروز این مزاحمت ها فراهم آید و مشاهده میشود که بسیاری از طلاق های صورت گرفته در دادگاه خانواده به دلیل همین مسائل و ارتباطات فضای مجازی رخ داده است.

در آخر باید خاطر نشان کرد که در هنگام مواجه شدن با این نوع از جرایم فورا از صفحه مربوط عکس بگیرید و ذخیره کنید و سپس پیگیری امور را یا شخصا و یا توسط وکیلی که در این زمینه تخصص کافی را دارد انجام دهید چرا که قانون جرایم رایانه ای قانونی نو ظهور و خاص و کاملا تخصصی میباشد و انجام فعالیت در این زمینه نیاز به دانستن اصطلاحات و مفاهیم تخصصی دارد و از این طریق اجازه ندهید مزاحمت هایی که در ابتدا ساده انگاشته میشوند باعث ایجاد اختلال در زندگیتان گردد.

مهدی نائینی وکیل دادگستری و مشاور حقوقی