ثبت طرح صنعتی

حقوق مالکیت صنعتی در خاکریز اول صنعت ، تجارت و تحقیقات قرار دارد. عدم توجه به این حقوق موجب ضرر  و زیان جبران ناپذیری به فعالان این عرصه ها وارد خواهد آورد. در تجارت علاوه بر مبادله کالا که در آن کیفیت و کمیت نقش اساسی را دارد اعتبار معامله کننده و کالای مورد معاملهنیز بسیار تأثیرگذار است،یا در ابتکار و نوآوری حفظ حقوق پدید آورده باعث تشویق وی و سایرین می گردد. بعنوان مثال حسن نام تجاری یک کالا ، سرعت فروش را برای فروشنده بالا برده باعث سهولت در بازاریابی می گردد و یا ظاهر زیبا و بسته بندی منحصر به فرد کالا، عامل کلیدی در جلب و جذب مشتریان شده و موجبات موفقیت محصول در بازار می شود یا ثبت و حمایت از حقوق مبتکرین و مخترعان باعث رشد شگرفت علم و دانش می گردد.

یکی از حقوق مالکیت صنعتی  حقوق ثبت طرح های صنعتی می باشد که به شکل و ظاهر، ترکیب خطوط و رنگ ها از نظر جذابیت کالا (محصول) توجه دارد.

قبل از اینکه تولید محصولات به شکل ماشینی و با تیراژ بالا یا به اصطلاح سری زنی شروع شود کالاها در کارگاههای کوچک بصورت دستی و توسط سازنده تزیین می شد. اما پس از انقلاب صنعتی تولید کالاها فقط برای رفع نیاز به سرعت تولید می گردید تولید کنندگان سنتی به شکل ضمخت  و نازیبای آن ایراد می‌گرفتند.لذا تولید کنندگان صنعتی را بر آن داشت که از هنرمندان و طراحان جهت زیباسازی و تزیین محصولات خود دعوت نمایند که ظاهر محصولات زیباتر و جذاب تر گردد تا ضمن رفع نیاز مصرف کننده ، استفاده از آن هم آسان و چشم نواز باشد.از طرفی وجود رقابت بین تولیدکنندگان یک نوع کالا آنان را مجبور می کرد که برای جلب و جذب مشتری بیشتر محصولات خود را تزیین و هر روز زیباتر نمایند و این روند زیباسازی ادامه پیدا کرد که امروزه بسیاری از محصولات بدون تغییر کیفیت و کارکرد آنها هر روز شکل جدیدی پیدا می کنند و سرعت رشد و تنوع آنها بقدری زیاد است که باعث شگفتی می شود.

تعداد زیادی از طراحان، هنرمندان و تولید کنندگان در زمینه طراحی و تولید محصولات مختلف فعالیت دارند و از قوانین طرح صنعتی انتظار دارند که از حقوق آنان حمایت نماید. وقتی محصولی طراحی شد پس از زحمات فراوان تولید سپس به بازار مصرف عرضه  می گردد وقتی با استقبال مصرف کننده روبرو شد همه رقبا سعی می‌کنند که همان محصول را تولید نمایند. در حالیکه می دانیم ساختن یک محصول و ابداع آن بسیار مشکل تر از کپی کردن آن می باشد . یکی از دغدغه های دائمی طراحان و  تولید کنندگان سوء استفاده از طرح های آنها پس از افشا می باشد.

خوشبختانه دراین راستا ، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، توانسته است بعنوان متولی امر مالکیت صنعتی در ا جرای سیاستهای توسعه قضائی با همکاری دستگاههای اجرایی و نهادهای ذیربط داخلی و بهره گیری از ظرفیتهای حقوقی و فنی سازمان جهانی مالکیت معنوی اقدامات اساسی جهت بهبود اصلاح و به روز نمودن قوانین و مقررات حقوق مالکیت صنعتی و  توسعه صنایع انسانی و مکانیزه نمودن مراحل ثبتی با بهره گیری از امکانات نرم افزاری و سخت افزاری مناسب انجام و در حال حاضر نیز با پیگیری های بعمل آمده بخشی از مراحل ثبت به صورت الکترونیکی و از طریق سایت (iripo.ssaa.ir)و بدون نیاز به حضور متقاضی ا رائه و نتیجه مربوطه نیز به صورت پیامک و یا ایمیل (پست الکترونیک) به اطلاع افراد می رسد.

۲-طرح صنعتی چیست؟

 آیا می دانستید اگر طرح جدیدی برای محصولات تولیدی خود ایجاد کرده اید قبل از افشا باید ثبت نمائید؟ آیا می دانستید اگر بسته بندی منحصر به فردی ابداع کرده اید قبل از افشا باید آنرا ثبت نمائید؟ پس هر تغییر در شکل ظاهر یا نوع بسته بندی که باعث زیبا شدن محصول تولیدی شما گردید و یا باعث جذابیت محصولات شما  برای مصرف کننده می گردد قبل از افشا، بهتر است ثبت نمایید تا جلو سو استفاده رقبای خارجی و داخلی در بازارهای هدف گرفته شود.با ثبت طرح صنعتی شما می توانید به راحتی جلو و واردات یک محصول که تقلیدی از طرح تولیدی ثبت شده شما است را بگیرید.

طرح صنتی دایره وسیعی از محصولات صنعتی، خانگی ، اداری، ورزشی ، صنایع دستی، اسباب بازی ، مبلمان اداری ، لوازم برقی، خودرو و قطعات آن، ابزار های فنی و پزشکی بهداشتی ، اقلام لوکس، تزئینی ، منسوجات ، فرش و لباس گرفته تا ظروف آشپزخانه و پلاستیکی و حتی بسته بندی طیف وسیعی از محصولات نیز در حوزه طرح صنعتی می باشد. از اینرو و وفق ماده ۲۰ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶ هرگونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه بعدی یا خطوط، رنگها و یا بدون آن به گونه ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصول از صنایع دستی را تغییر دهد طرح صنعتی است”. در ضمن طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییرشکل ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی شود.

به تعبیری دیگر طرح صنعتی معمولاً به شکل و ظاهر کلی یک محصول اشاره دارد و ویژگی های فنی یا عملکردی آن بدون در نظر گرفتن ماهیت زیبایی آن تحت حمایت قانون نمی باشد.

۳- چرا طرح های صنعتی باید حمایت شوند؟

طرح صنعتی ارزش یک محصول را افزایش می هد. طرح صنعتی باعث می شود یک محصول برای مشتریان جذاب باشد و ممکن است حتی علت منحصر به فرد فروش محصولات گردد. بنابراین حمایت از طرح های صنعتی جزء راهبردهای اصلمی کسب و کار هر طراح یا تولید کننده باشد.

با حمایت از یک طرح صنعتی از طریق ثبت آن در اداره مالکیت صنعتی مالک از حق استفاده انحصاری و جلوگیری از نسخه برداری غیر مجاز یا تقلید توسط اشخاص ثالث برخوردار می شود. این امر ازنظر تجاری کاری مهم است چون توانائی رقابت کسب و کار را بهبود می بخشد و اغلب با خلق یک یا چند طرح جدید باعث افزایش درآمد  می شود.

۴- ثبت طرح صنعتی چه امتیازی را موجب می گردد؟

–         ثبت و با حمایت از یک طرح صنعتی از طریق ثبت آن در اداره کل مالکیت صنعتی ، مالک از حق انحصاری جلوگیری از نسخه برداری غیر مجاز و تقلید توسط اشخاص ثالث برخوردار می شود.

–         ثبت طرح های صنعتی فعالیت صادقانه تجاری و رقابت عادلانه را تشویق می کند ضمن اینکه به نوبه خود تولید طیف وسیعی از محصولات که از نظر زیبائی شناختی جذاب هستند را ارتقاء خواهد داد.

–         ثبت یک طرح ارزشمند باعث بازگشت مطلوب سرمایه گذاری شده چرا که مالک طرح باتوجه به اینکه اطمینان از انحصاری بودن محصول خود دارد در ارتقاع کیفیت آن دقت نموده و این امر موجب شناخت محصول و اطمینان بازار و مشتریان شده و در نتیجه درآمد بیشتری را بوجود می آورد.

–         طرح های صنعتی دارائی تجاری هستند که می توانند ارزش و پرستیژ یک شرکت و محصولات آنرا افزایش دهد، هرچه موفقیت و عرضه یک طرح بیشتر باشد ارزش آن برای شرکت بیشتر خواهد بود.

–         مالک طرح صنعتی ثبت شده می تواند با واگذاری اجازه بهره برداری از یک طرح به دیگر برای مدت مشخص از امتیازات لازم بهره مند گردد. به عبارتی دیگر طراح با نگاه تجاری می تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم به بازار تولید و تنوع محصولات کمک کند.

–         ثبت یک طرح صنعتی به شرکت ها این فرصت را می دهد که میزان موفقیت محصولاتشان را در بازار ارزیابی نموده و با اطمینان از بازگشت سرمایه و انحصاری بودن آن نسبت به تولید و عرضه آن اقدام نمایند.

۵- طرح های جدید و خلاقانه چه تأثیری برکسب و کار دارند؟

شرکت ها اغلب زمان و منابع قابل ملاحظه ای برای ارتقاء میزان جذابیت محصولاتشان اختصاص می دهند. طرح های اصل و جدید اغلب با اهداف زیر تهیه می شوند.

۱-     سازگار کردن محصولات به منظور اینکه برای بخش های خاص بازار جذابیت داشته باشند. تغییرات جزئی  در طرح برخی محصولات (مثلاًساعت) باعث می شود برای گروه های مختلف سنی، فرهنگی یا اجتماعی مناسب باشند. ضمن اینکه عملکرد اصلی یک ساعت بدون تغییر باقی می ماند، بطور کلی سلیقه کودکان و بزرگسالان در طراحی ممکن است متفاوت باشد.

۲-     ایجاد بازار مناسب جدید: در یک بازار رقابتی، بسیاری از شرکت ها در پی ایجاد بازار مناسب از طریق معرفی طرح های مبتکرانه برای محصولات جدید خود هستند تا آنها را از محصولات رقبایشان متمایز سازند. این امر در خصوص اقلام عادی مانند انواع قفل، کفش، فنجان و نعلبکی و همچنین اقلام گرانقیمت مانند جواهرات ، رایانه یا اتومبیل صادق است.

۳-     تقویت علائم: طرح های مبتکرانه اغلب با علائم متمایز کننده همراه هستند تا صفت مشخصه علائم تجارتی یک شرکت را ارتقاء بخشند. بسیاری از شرکت ها با تمرکز جدی بر طرح محصول خود وجهه علائم خود را بطور موفقیت آمیز ایجاد یا تغییر شکل دهند.

۶- چگونه می توان طرح های صنعتی را حمایت کرد؟

در بسیاری از کشورها از جمله ایران طرح صنعتی باید ثبت شود تا تحت حمایت قوانین مربوط به طرح صنعتی قرار گیرد. طبق ماده ۲۸ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری بهره برداری از هر طرح صنعتی ثبت شده توسط اشخاص غیر مشروط به موافقت مالک است که شامل ساخت ، فروش و وارد کردن اقلام حاوی طرح صنعتی ثبت شده است و مالک می تواند علیه هر شخصی که بدون موافقت او حقوق وی ناشی از ثبت را نقض کند در دادگاه اقامه دعوی نماید.

۷- راه های ثبت طرح صنعتی چیست؟ یا چگونه می تون طرح صنعتی را ثبت کرد؟

الف- ثبت طرح صنعتی در داخل کشور

حمایت از طرح های صنعتی به قلمرو کشورها محدود می شود (اصل استقلال و اصل سرزمین) این یعنی حمایت از طرح صنعتی بطور کلی به کشور یا منطقه ای محدود می شود که طرح مزبور را در آنجا ثبت کرده است بنابر این اگر مایلید طرح صنعتی تان در بازارهای صادراتی حمایت شوند باید مطمئن شوید در آن کشورهای خاص تقاضانامه کسب حمایت تسلیم نموده اید.

باید حتماً به خاطر داشته باشید که ظرف ۶ ماه از تاریخی که تقاضای کسب حمایت در اولین کشور تسلیم شد فرصت دارید هنگام تقاضای کسب حمایت در سایر کشورها از حق تقدم استفاده نمایید بعضی از کشورها پس از پایان ۶ماه حق تقدم طرح صنعتی تقاضا شده را افشاء شده تلقی نموده و از ثبت آن خودداری می نمایند.

برای ثبت طرح صنعتی در داخل کشور؛ متقاضی باید به سایت iripo.ssaa.ir مراجعه پس از تکمیل اظهارنامه و پیوست نمودن ضمائم قانونی بصورت الکترونیکی به اداره مالکیت صنعتی ارسال نماید. مراتب پس از بررسی و انطباق آن با مفاد قانون و آئین نامه و در صورت عدم وجود منع قانونی بنام متقاضی ثبت و تحت حمایت قانون قرار خواهد گرفت.

ب- ثبت طرح صنعتی در خارج از کشور

۱-ثبت ملی

ثبت ملی به مانند ثبت در کشور مبدا (داخلی) می باشد یعنی متقاضی باید پس از انتخاب کشور هدف با انتخاب وکیل یا مراجعه حضوری (بستگی به قانون ملی کشور هدف دارد) کلیه مدارک را به زبان کشور هدف ترجمه پس از تایید مراجع ذی صلاح به اداره مربوطه ارائه نماید که مستلزم هزینه و زمان بیشتری خواهد بود.

۲- ثبت منطقه ای:

گروهی از کشورهای معاهده همکاری منطقه ای را ایجاد کردند که در صورت ثبت در یکی از کشورهای عضو، سایر کشورهای عضو آن معاهده آن طرح را حمایت خواهند نمود اتحادیه های منطقه ای شامل حوزه های ذیل می باشند.

الف- اداره منطقه مالکیت صنعتی آفریقا (ARIRO) برای حمایت از طرح ها در کشورهای آفریقایی انگلیسی زبان

ب – اداره طرح های بلوکس (BDO) برای حمایت در بلژیک هلند و لوکزامبورگ

ج – اداره هماهنگ سازی بازارهای داخلی ( OHIM) برای طرح های اتحادیه ای در کشور عضو اتحادیه اروپایی

د – سازمان مالکیت معنوی آفریقا (OAPI)  برای حمایت از کشورهای آفریقائی فرانسه زبان

۳- ثبت بین المللی

ابتدا باید گفته شود که درهیچ نقطه ای از جهان سیستمی وجود ندارد که شما طرح خود را در یک کشور ثبت نموده و در سایر کشورها حمایت شود. همچنانکه توضیح داده شد فقط در ثبت منطقه ای آنچه در شرایط خاص چنین سیستمی وجود دارد به هرحال برای ثبت بین المللی شما طبق موافقت نام لاهه (معاهده‌ای که به منظور ثبت بین المللی “تقاضای یکپارچه” طرح صنعتی به وجود آمده و سازمان جهانی مالکیت معنوی (wipo)  متولی اجرای آن را بر عهده دارد) اتباع هریک از کشورهای عضو موافقتنامه می‌توانند با تکمیل یک تقاضانامه بین المللی به بخش اجرای معاهده لاهه مستقر در سازمان جهانی مالکیت معنوی تسلیم نماید، در خواست وی به کشورهای مورد تقاضا ارسال (احتمال دارد بعضی کشورها تقاضای ثبت شما را پذیرفته بعضی از کشورها هم نپذیرند) درصورت پذیرش در کشورهای مورد تقاضا مورد حمایت قرار خواهد گرفت اما کشورهایی که تقاضای شما را رد کردند شما می توانید به این تصمیم اعتراض نمایید. چنانچه ثبت شود مورد حمایت قرار خواهد گرفت (فعلاً کشور ما عضو این موافقت نامه نمی باشد.)

۸- حمایت از طرح صنعتی چه حقوقی را بوجود می آورد؟

هرگاه یک طرح صنعتی ثبت شود مورد حمایت قرار خواهد گرفت،  مالک آن از حق استفاده انحصاری و جلوگیری از نسخه برداری غیرمجاز یا تقلید توسط اشخاص ثالث برخوردار می شود. این حق جلوگیری، سایرین را از ساخت، عرضه ، واردات، صادرات یا فروش هر محصولی که طرح در آن بکار رفته یا در آن گنجانده شده است منع نماید. ماده ۲۸ قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری شیوه عملکرد ، میزان واقعی حمایت از طرح صنعتی ثبت شده را تعیین نموده است

بعنوان مثال:

فرض کنید شرکت شما، مبلی را با طرحی ابتکاری طراحی کرده است. آن را در اداره مالکیت صنعتی به ثبت رسانده و در نتیجه برای مبلی با طرح مزبور حق استفاده انحصاری بدست آورده است. این به آن معنی است که اگر متوجه شوید یکی از رقبای شما مبلی را با همان طرح یا طرحی که ساساً عین طرح شما است را ساخته یا وارد می کند و می فروشد، قادر خواهید بود استفاده از طرح تان توسط شخص مزبور جلوگیری کنید و جبران خسارات تقاضا نمایید.

بنابراین، با اینکه نمی توانید از تولید محصولات رقابتی توسط رقیبان تان جلوگیری کنید ولی می توانید از ساخت محصولاتی که عین کالاهای شما هستند و از خلاقیت شما سوء استفاده می کنند جلوگیری نمایید.

۹- چه طرح هایی بعنوان طرح صنعتی قابل ثبت است؟

• طرح باید “جدید” باشد یک طرح در صورتی جدید محسوب خواهد شد که عین آن قبل از تاریخ تسلیم یا تقاضانامه ثبت در دسترس عموم نباشد.
• طرح باید “اصیل” اصل باشد. یک طرح در صورتی اصل محسوب می شود که بطور مستقل توسط طراح پدیده آمده باشد و کپی یا تقلیدی از طرح های موجود نباشد.
• طرح باید شخصیت فردی داشته باشد. یعنی تأثیر کلی که طرح بر کاربر آگاه بوجود می آورد با تأثیر کلی که طرح های قبلی که قبلاً در دسترس عموم قرار گرفته اید بر آن کاربر بوجود می آورند، تفاوت داشته باشد.

 ۱۰- چه طرح هایی تحت حمایت قانون طرح های صنعتی قرار ندارند؟

۱-     طرحهایی که جدید یا اصیل نباشند

۲-     طرحهایی که قبل از تسلیم اظهارنامه در هر نقطه ای از جهان افشا شده باشند.

۳-     طرحهایی که بهره برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشند.

۴-     طرحهایی که حاوی نمادها یا نشانه های رسمی باشند.

۵-     طرحهایی که درنتیجه عملکردفنی بدون تغییر ظاهری ایجاد شوند.

۶-     طرحهایی که نتوان آنرا جای دیگری ساخت

۷-     طرحهایی که شکل ثابت ندارند

۸-     قسمتی از یک طرح که به تنهایی مفهومی ندارد

۹-     طرح هایی که عیناً در طبیعت وجود دارند

۱۰-  اشکال هندسی

۱۱-  طرح هایی که به الکتریسیته وابسته هستند

۱۱- مهلت ارفاق چیست؟

طبق ماده ۲۶ قانون

استفاده از مهلت ارفاقی مقرر در بند هـ ماده ۴ قانون از جمله ناظر بر موارد زیر است:

۱- افشاء به دلیل یا در نتیجه سوء استفاده اشخاص ثالث یا ذی‌حق قبلی متقاضی انجام شده باشد؛

۲- افشاء در نتیجه شرکت در یک نمایشگاه رسمی باشد که در این فرض متقاضی باید گواهی شرکت در این نمایشگاه را که به تأیید مسئولان ذی‌ربط رسیده همراه با درج این مطلب که اختراع فقط در نمایشگاه مذکور به نمایش گذاشته شده است، ظرف ۳۰ روز از تاریخ تسلیم اظهارنامه به مرجع ثبت تسلیم نماید.

تبصره – منظور از نمایشگاه رسمی نمایشگاهی‌است که توسط دولت یا ادارات ذی‌صلاح داخلی تشکیل می‌شود و یا توسط دولت یا اشخاص ذی‌صلاح در یک کشور عضو کنوانسیون پاریس و در سطح بین‌المللی برگزار می‌گردد. در فرض اخیر گواهی مسؤولان ذی‌ربط نمایشگاه رسمی باید به تأیید نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران رسیده باشد.